Epoki w sztuce po kolei – od prehistorii do współczesności [Daty, charakterystyka, przedstawiciele]

Epoki w sztuce
Epoki w sztuce – po kolei | Fot. Christie

Historia sztuki zaczyna się około 100 tysięcy lat temu wraz z najwcześniejszymi znanymi obecnie malowidłami naskalnymi (jaskinia Blombos w Afryce Południowej). Do tej pory pojawiło się mnóstwo ruchów artystycznych (epoki w sztuce), z których każdy ma swój własny styl i cechy odzwierciedlające polityczne i społeczne wpływy swoich czasów.

Aby w pełni docenić twórczość jakiegokolwiek artysty lub ruchu artystycznego, konieczne jest zrozumienie jego pozycji na osi czasu historii sztuki. Ponieważ większość nowych dzieł jest reakcją na wcześniejszy styl lub stanowi jego rozwinięcie, dobrze jest poznać kontekst historyczny, w którym owe dzieła zostały stworzone.

Epoki w sztuce – po kolei

Oto lista wybranych głównych okresów w historii sztuki od wczesnej epoki kamienia. Podane daty są przybliżone, ponieważ w przypadku epok w sztuce zwykle nie można mówić o konkretnych datach stanowiących początek lub koniec. Wszystko jest tutaj płynne, rozłożone w czasie.

Sztuka prehistoryczna

Okres: ok. 100000-4000 p.n.e.

Charakterystyka: sztuka okresu paleolitu (malarstwo jaskiniowe, ryty naskalne, rzeźby), sztuka mezolitu, sztuka neolitu (budowle megalityczne, zdobiona ceramika, biżuteria).

Przykładowe dzieła:

  • malowidła naskalne w jaskini Blombos w Afryce Południowej (szacowany czas powstania: 100 000 p.n.e.);
  • malowidła naskalne w Lascaux (Akwitania) – czas powstania malowideł określany jest na okres kultury magdaleńskiej (17000-15000 p.n.e.);
  • Wenus z Willendorfu (szacowany czas powstania: ok. 30000 p.n.e.);
  • Stonehenge (szacowany czas powstania: 2950-1600 p.n.e.).

Sztuka starożytna

Okres: 4000 p.n.e. – 400 n.e.

Charakterystyka: sztukę starożytną dzieli się geograficznie w ramach krajów Bliskiego Wschodu i basenu Morza Śródziemnego – sztuka sumeryjska, egipska sztuka skupiająca się na życiu pozagrobowym, grecki idealizm, rzymski realizm, sztuka wczesnochrześcijańska etc.

Przykładowe dzieła:

  • Sztandar z Ur – zabytek sztuki sumeryjskiej pochodzący z okresu wczesnodynastycznego (2900-2334 p.n.e.);
  • Wielka Piramida na płaskowyżu w Gizie (Egipt) – zbudowana w okresie Starego Państwa ok. 2560 p.n.e.;
  • Partenon – świątynia poświęcona Atenie Dziewicy na akropolu ateńskim (wzniesiona w połowie V wieku p.n.e.);
  • rysunki z Nazca – system linii, które oglądane z góry przypominają kształtem zwierzęta, rośliny lub figury geometryczne (szacowany czas powstania: między rokiem 300 p.n.e. a 900 n.e.);

Sztuka średniowiecza

Okres: lata 500-1400.

Charakterystyka: sztuka celtycka, renesans karoliński, sztuka i architektura romańska, gotyk.

Przedstawiciele: większość dzieł z tego okresu jest anonimowa, niemniej jednak znane są nazwiska niektórych artystów, m.in. Wit Stwosz, Robert Campin, Peter Parler czy Martin Schongauer.

Przykładowe dzieła:

  • katedra w Durham – anglikańska katedra romańska znajdująca się w mieście Durham w Wielkiej Brytanii;
  • katedra Notre-Dame – gotycka archikatedra w Paryżu, której budowa trwała ponad 180 lat (1163–1345);
  • Robert Campin, Zwiastowanie (ok. 1420-1440);
  • Rogier van der Weyden, Zdjęcie z krzyża (ok. 1435);
  • Martin Schongauer, Madonna wśród róż (1473);
  • Wit Stwosz, Krucyfiks ze Szpitala św. Ducha w Norymberdze (ok. 1510);

Sztuka nowożytna

XV wiek to okres przełomowy, kiedy to sztuka średniowieczna miała się ku końcowi, a zaczynała się epoka sztuki nowożytnej.

Renesans

Daty: ok. 1400-1600 r.

Charakterystyka: odrodzenie kultury klasycznej – naturalne elementy, indywidualizm, dbałość o szczegóły, precyzja, realizm.

Przedstawiciele: Leonardo da Vinci, Michał Anioł, Donatello, Botticelli, Rafael.

Przykładowe dzieła:

  • Donatello, Dawid (1430-1440);
  • Botticelli, Wiosna (ok. 1470–1482);
  • Michał Anioł, Pietà watykańska (1498-1500);
  • Leonardo da Vinci, Mona Lisa (1503);
  • Rafael, The School of Athens (1511).

Manieryzm

Daty: ok. 1520-1620 r.

Charakterystyka: sztuka łamiąca zasady; stylizowane elementy, przesadzone detale, elementy dekoracyjne.

Przedstawiciele: El Greco, Giorgio Vasari, Lavinia Fontana, Alessandro Allori, Francesco Salviati, Agnolo Bronzino, Benvenuto Cellini.

Przykładowe dzieła:

  • Parmigianino, Madonna with the Long Neck (1534–1540);
  • Agnolo Bronzino, Venus, Cupid, Folly and Time (1540);
  • Giorgio Vasari, Allegory of the Immaculate Conception (1541);
  • El Greco, Laocoön (1610–1614);
  • Lavinia Fontana, Minerva Dressing (1613).

Barok

Daty: ok. 1550-1760 r.

Charakterystyka: styl ozdobny, okazały, bogaty, stylistycznie złożony, dramatyczny; sztuka wykorzystywana jako broń w wojnach religijnych.

Przedstawiciele: Johannes Vermeer, Caravaggio, Peter Paul Rubens, Rembrandt van Rijn.

Przykładowe dzieła:

  • Caravaggio, Powołanie świętego Mateusza (1600);
  • Peter Paul Rubens, Trzy gracje (1638);
  • Rembrandt, Kompania Fransa Banninga Cocqa i Willema van Ruytenburcha (1642);
  • Johannes Vermeer, Dziewczyna z perłą (1665).

Rokoko

Daty: ok. 1720-1790 r.

Charakterystyka: lekkość, elegancja, naturalne formy, asymetryczny design, subtelne kolory.

Przedstawiciele: Antoine Watteau, Jean-Baptiste Greuze, Francois Boucher, Thomas Gainsborough.

Przykładowe dzieła:

  • Antoine Watteau, Odjazd na Cyterę (1718);
  • Francois Boucher, Venus Consoling Love (1751);
  • Thomas Gainsborough, Poranny spacer (1785);
  • Jan Piotr Norblin, Fête galante (ok. 1785);
  • Jean-Baptiste Greuze, Rozbity dzbanek (XVIII wiek).

Neoklasycyzm

Okres: pierwsza połowa XIX w.

Charakterystyka: styl odwołujący się do kultury antyku; ponowne zainteresowanie harmonią, prostotą i dobrze oddawanymi proporcjami.

Przedstawiciele: Antonio Canova, Jacques-Louis David, Jean-Auguste-Dominique Ingres.

Przykładowe dzieła:

  • Jacques-Louis David, Napoleon przekraczający Przełęcz Świętego Bernarda w 1800 roku (1801);
  • Jean-Auguste-Dominique Ingres, Wielka odaliska (1814);
  • Antonio Canova, The Three Graces (1816).

Romantyzm

Daty: ok. 1800-1850 r.

Charakterystyka: pomysłowe elementy, skupienie na pasji, emocjach i zmysłach.

Przedstawiciele: Francisco Goya, William Blake, Caspar David Friedrich, Johann Heinrich Füssli.

Przykładowe dzieła:

  • Johann Heinrich Füssli, Nocna mara (1781);
  • William Blake, Urizen stwarzający świat (1794);
  • Caspar David Friedrich, Na żaglowcu (między 1818 a 1820);
  • Francisco Goya, Saturn pożerający własnego syna (1823).

Realizm

Daty: 1850-1910 r.

Charakterystyka: szczegółowe przedstawianie trudnej, codziennej rzeczywistości zwykłych ludzi ze średnich i niższych klas społecznych.

Przedstawiciele: Gustave Courbet, Honoré Daumier, Jean-François Millet.

Przykładowe dzieła:

  • Gustave Courbet, The Stone Breakers (1849);
  • Jean-François Millet, The Gleaners (1857);
  • Honoré Daumier, Third Class Carriage (1864).

Symbolizm

Daty: 1850-1910 r.

Charakterystyka: mroczne, koszmarne sceny, nieziemskie i mistyczne wizje; tajemnicze postacie, złe kobiety, nadprzyrodzone potwory i demony oraz obrazy seksu i śmierci.

Przedstawiciele: Edward Munch, Jan Toorop, Gustave Moreau, Arnold Böcklin, Pierre Puvis de Chavannes, Lucien Levy-Dhurmer, Fernand Khnopff, Franz Stuck.

Przykładowe dzieła:

  • Arnold Böcklin, Self-Portrait with Death Playing the Fiddle (1872);
  • Pierre Puvis de Chavannes, The Dream (1883);
  • Fernand Khnopff, I lock my door upon myself (1891);
  • Edward Munch, Krzyk (1893);
  • Jan Toorop, The Three Brides (1893);
  • Gustave Moreau, Jupiter and Semele (1895);
  • Lucien Levy-Dhurmer, Eve (1896);
  • Franz Stuck, The Sin (1909).

Sztuka nowoczesna (modernizm)

Okres: od lat 60. XIX wieku do lat 70. XX wieku

Sztuka nowoczesna (modernizm) narodziła się wraz z wybuchem rewolucji przemysłowej w Europie. Był to okres niewiarygodnie szybkich przemian – nie tylko technologicznych, ale także kulturalnych.

Charakterystyka: odrzucenie tradycji, eksperymentowanie, stosowanie nowych technik, propagowanie związku kultury z technologią.

Przedstawiciele: Claude Monet, Salvador Dali, Vincent Van Gogh, EdvardMunch, Wassily Kandinsky, Pablo Picasso, Jackson Pollock.

Przykładowe dzieła:

  • Pablo Picasso, Panny z Avignon (1907);
  • Wassily Kandinsky, Kompozycja VIII (1923);
  • Piet Mondrian, Composition II in Red, Blue, and Yellow (1929);
  • Salvador Dali, Trwałość pamięci (1931);
  • Jackson Pollock, No. 5 (1948).

Dowiedz się więcej: Sztuka nowoczesna (modernizm) – definicja, cechy, nurty, artyści.

Sztuka współczesna

Okres: 1970 – obecnie.

Lata 70. XX wieku to początek sztuki współczesnej, która trwa do dziś. Ten okres został zdominowany przez liczne szkoły i mniejsze ruchy, które oferują różnorodne style, techniki i media. Każdy ruch rzuca nowe światło na malarstwo, rzeźbę, architekturę etc.

Przedstawiciele: Andy Warhol, Wilhelm Sasnal, Karol Bąk, Wojciech Siudmak, Jeff Koons.

Przykładowe dzieła:

  • Andy Warhol, Orange Prince (1984);
  • Jeff Koons, Rabbit (1986).

Dowiedz się więcej: Sztuka współczesna – definicja, cechy, nurty, artyści.