Strona Główna › Podstawy sztuki › Historia sztuki współczesnej - krótkie kalendarium

Historia sztuki współczesnej | Fot. Andrea de Santis

Historia sztuki współczesnej - krótkie kalendarium

Historia sztuki współczesnej – co zaskakujące – jest już całkiem długa. Dłuższa niż mogło by się wydawać. Co więcej, jest to niesamowita opowieść, której końca – jak na razie – nie widać. I dzięki niech będą bogom wszelakim.

Starając się zrozumieć historię sztuki współczesnej, należy zauważyć, że zmienia się ona z dnia na dzień, ukazując tym samym przemiany zachodzące w naszym społeczeństwie.

Z drugiej strony, trudno mówić o sztywnych ramach czasowych. Nie można wyznaczyć konkretnej daty, od której mówimy o sztuce współczesnej. To był proces rozłożony na wiele lat. W rzeczywistości prawdziwe jest stwierdzenie, że kilka różnych kierunków sztuki może istnieć jednocześnie.

Lata 60. XX wieku są ogólnie postrzegane jako dekada, w której wartości artystyczne stopniowo się zmieniały – z modernistycznych na postmodernistyczne. Oznacza to, że przez pewien czas obie te epoki sztuki współistniały ze sobą. Sztuka współczesna początkowo rozwijała się więc wraz z modernizmem.

Czym jest sztuka współczesna?

W skrócie można napisać, że sztuka współczesna dotyczy twórczości artystycznej powstającej w czasach obecnych. Jej zakres, nurty i style są niezwykle różnorodne i obejmują tak wiele pojęć, że mógłbym je opisywać przez długie godziny. I pewnie nadal nie wyczerpałbym tematu. O sztuce współczesnej piszę szerzej w artykule pt. Sztuka współczesna – definicja, cechy, nurty, artyści.

Historia sztuki współczesnej

Historia sztuki współczesnej to temat, którego nie sposób zamknąć w sztywnych ramach czy granicach. Głównie dlatego, że ciągle dochodzą nowe wydarzenia. Nie tylko aktualności, które trzeba by tutaj dopisywać regularnie. Chodzi także o fakty, które znajduję w miarę czytania kolejnych książek, opracowań czy artykułów w prasie i Internecie.

Kalendarium, które znajdziesz poniżej, będzie więc uzupełniane o kolejne pozycje. Nie może być inaczej, ponieważ historia sztuki współczesnej cały czas się toczy...

Lata 50. XX wieku

1940-1950 – tzw. okres drip (ang. kapać) w twórczości Jacksona Pollocka. W 1948 roku powstał najsłynniejszy obraz Pollocka (No.5), sprzedany w 2006 roku za 140 milionów dolarów.

1948 – z inspiracji Jeana Dubuffeta powstało w Paryżu Towarzystwo Art Brut – La Compagnie de l'Art Brut.

1952 – powstanie Międzynarodówki Lettrystycznej, awangardowego ugrupowania artystycznego, z którego wywodziła się grupa sytuacjonistów.

1958 – pierwsza indywidualna wystawa Jaspera Johnsa w galerii Lea Castelli.

Lata 60. XX wieku

1960 – powstanie pierwszych prac malarskich Andy’ego Warhola z wykorzystaniem kreskówek (Dick Tracy, Superman, Popeye i inne).

1960 (kwiecień) – Pierre Restany napisał oryginalny manifest grupy Nouveau Réalisme (Nowy Realizm) zatytułowany "Konstytutywna deklaracja nowego realizmu".

1961 – pierwsza indywidualna wystawa Roberta Rauschenberga w Paryżu (Galerie Daniel Cordier).

1962 – Roy Lichtenstein po raz pierwszy pokazał swoje prace bazujące na komiksach (Galleria Leo Castelli).

1962 (sierpień) – śmierć Marilyn Monroe, w związku z czym jej wizerunek zaczął pojawiać się w wielu publikacjach i dziełach (np. seria portretów stworzonych przez Andy’ego Warhola).

1964 – Robert Rauschenberg otrzymał główną nagrodę na 34. Biennale w Wenecji.

1965 – powstanie niemieckiej grupy ZEBRA (fotorealizm).

1967 – Richard Estes przedstawił światu obraz pt. Foodshop – namalowany przy pomocy maleńkich plam.

1968 – zamach na życie Andy’ego Warhola (został postrzelony w klatkę piersiową przez Valerie Solanas).

1968 (maj) – okupacja uniwersytetu w Nanterre pod Paryżem przez studentów sytuacjonistów.

Lata 70. XX wieku

1970 – rozwiązanie ruchu Nowy Realizm.

1972 – Roger Cardinal po raz pierwszy użył pojęcia outsider art jako synonimu francuskiego art brut.

1973 – Joseph Beuys ogłosił ideę "plastyki społecznej", zgodnie z którą dziełem sztuki jest społeczeństwo, a artysta – szamanem, który je uzdrawia za pomocą swojej artystycznej magii (neo-szamanizm).

1973 – Michael Craig-Martin stworzył koncepcyjne dzieło pt. An Oak Tree. Według Irish Museum of Modern Art, praca ta jest obecnie uznawana za punkt zwrotny w rozwoju sztuki konceptualnej, choć początkowo spotkała się ze zdziwieniem, a nawet pogardą.

1973 (kwiecień) – śmierć Pablo Picasso z powodu niewydolności serca.

1974 – zorganizowana przez Lawrence’a Allowaya retrospektywna wystawa poświęcona sztuce pop-art (Whitney Museum of American Art w Nowym Jorku).

1975 – legendarna wystawa pt. Widzieć i rozumieć (Voir et concevoir) zorganizowana w krakowskich Sukiennicach.

1976 – kolekcja l'Art Brut w Lozannie została otwarta dla publiczności (kurator: Thévoz Michel). Obecnie kolekcja liczy sobie ponad 35 000 dzieł, również polskich twórców (Stanisław Zagajewski, Henryk Żarski).

Lata 80. XX wieku

1981 – wystawa neoekspresjonistyczna New Spirit in Painting w Londynie.

1982 – kosmonauta Jean-Loup Chrétien zabrał w kosmos (na pokładzie francusko-radzieckiego statku kosmicznego Salyut 7) 154 specjalnie przygotowane sitodruki autorstwa Victora Vasarely’ego.

1982 – publikacja Transhumanist Arts Statement, doktryny sztuki transhumanistycznej.

1982 – wystawa Superhumanizm w Arnold Katzen Gallery w Nowym Jorku.

1982 – w Stanach Zjednoczonych odbyła się pierwsza wystawa ruchu nazywanego classical realism.

1985 (maj) – śmierć Jeana Dubuffeta, francuskiego malarza i rzeźbiarza, świadomie odrzucającego tradycyjną konwencję twórczą.

1987 (luty) – umiera Andy Warhol (w wieku 58 lat) podczas rekonwalescencji po rutynowej operacji usunięcia pęcherzyka żółciowego.

Lata 90. XX wieku

1993 (czerwiec) – Katarzyna Kozyra, studentka Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, wystawiła swoją pracę dyplomową pt. Piramida zwierząt, która wywołała liczne kontrowersje i oburzenie wielu krytyków i znawców sztuki współczesnej.

1994 – w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski (Warszawa) została wystawiona kontrowersyjna praca autorstwa amerykańskiego fotografika Andresa Serrano pt.  Piss Christ (sztuka transgresyjna).

1995 – wystawa Amerykańscy mistrzowie zorganizowana przez Michaela McKenzie dla São Paulo Museum of Modern Art.

1996 – Jean Baudrillard opublikował w dzienniku Liberation artykuł pt. Spisek sztuki (fr. Le complot de l’art), który wzbudził ogromne emocje w środowisku artystycznym.

1997 (marzec) – śmierć Victora Vasarely, artysty węgierskiego pochodzenia, uważanego za prekursora nurtu op-art.

XXI wiek – 2000-2010

2000 (luty) – śmierć Charlesa M. Schulza, amerykańskiego twórcy komiksów znanego głównie z serii pt. Fistaszki.

2000 (listopad) – Daniel Olbrychski, posługując się szablą, pociął kilka fotografii wchodzących w skład pracy pt. Naziści autorstwa Piotra Uklańskiego.

2000 (grudzień) – w galerii Zachęta wystawiono kontrowersyjną instalację La Nona Ora (Dziewiąta godzina) autorstwa Maurizia Cattelana, która przedstawiała papieża Jana Pawła II przygniecionego meteorytem.

2001 – wystawa polskich artystów w Brukseli pt. Irreligia – morfologia nie-świętego w XX-wiecznej sztuce polskiej.

2001 (grudzień) – wystawienie instalacji pt. Pasja gdańskiej artystki Doroty Nieznalskiej. Praca ta wywołała największy skandal we współczesnej historii sztuki. Składał się na nią film (obraz ćwiczącego na siłowni mężczyzny) oraz obiekt (zdjęcie męskich genitaliów umieszczone na krzyżu).

2002 (styczeń) – śmierć Johna Buscema, amerykańskiego artysty komiksowego, będącego jednym z filarów Marvel Comics w latach 60. i 70. XX wieku.

2002 (listopad) – śmierć Roberto Matta, jednego z najbardziej znanych malarzy z Chile. Był przełomową postacią w XX-wiecznej sztuce ekspresjonistycznej i surrealistycznej.

2003 – wystawa dzieł Jerzego Nowosielskiego w 80. rocznicę jego urodzin, która odbyła się w Zachęcie.

2003 – wystawa: David Lynch. Malarstwo i fotografia, w renomowanej polskiej galerii Atlas Sztuki w Łodzi.

2003 (listopad) – wystawa Pies w sztuce polskiej, w Galerii Arsenał w Białymstoku, zamknięta z powodu instalacji Piotra Kurki pt. Dostałem Pieska.

2004 (wrzesień) – poseł LPR Andrzej Fedorowicz zniszczył, w asyście kamer telewizyjnych, instalację studenta poznańskiej ASP Radosława Szlagi, eksponowaną w galerii Arsenał w Białymstoku. Praca, która nawiązywała do zamkniętej w listopadzie poprzedniego roku ekspozycji Pies w sztuce polskiej, to psia buda wykonana z nieheblowanych desek, do której przyczepiono tabliczkę z napisem: Cenzorus Wszechpolus. Bestia — nie głaskać!

2005 (3 stycznia) – śmierć Willa Eisnera uważanego za jednego z najwybitniejszych amerykańskich twórców komiksów.

2005 (21 lutego) – Zdzisław Beksiński namalował swój ostatni obraz, tuż przed tym, jak został zamordowany we własnym mieszkaniu.

2005 (czerwiec) – wystawa pt. Wybierz życie, zorganizowana w Łodzi przez Łukasza Wróbla. W jej skład wchodziło 14 plansz z drastycznymi zdjęciami ludzkich płodów po aborcji zestawionych z fotografiami ofiar tragedii i wojen.

2006 (luty) – reaktywowany miesięcznik Machina na okładce numeru zerowego zamieścił Madonnę z Lourdes – przerobiony przez Piotra Leśniaka obraz Matki Boskiej Jasnogórskiej, w który artysta wkomponował wizerunek piosenkarki Madonny i jej córki Lourdes.

2006 (kwiecień-maj) – wystawa w BWA Awangarda we Wrocławiu pt. Shadows of humor – czyli przykra sprawa – czeska wystawa, która wywołała spore kontrowersje.

XXI wiek – 2011-2020

2012 (luty) – śmierć polskiej poetki Wisławy Szymborskiej.

2012 (marzec) – śmierć Moebiusa (Jean Giraud), francuskiego scenarzysty i artysty oraz rysownika komiksowego.

2012 (kwiecień) – śmierć Elizabeth Catlett, amerykańskiej rzeźbiarki, graficzki i malarki.

2012 (maj) – Pastelowa wersja Krzyku (The Scream), obrazu autorstwa norweskiego malarza Edvarda Muncha, została sprzedana za 120 milionów dolarów na aukcji w Nowym Jorku, ustanawiając nowy rekord świata na aukcjach dzieł sztuki.

2012 (grudzień) – próba zniszczenia Obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej na Jasnej Górze. Mężczyzna ze Świdnicy rzucił w obraz żarówkami wypełnionymi czarną farbą. Dzięki szybie ochronnej atak nie wyrządził żadnej szkody.

2018 (październik) – podczas aukcji prowadzonej przez Dom Aukcyjny Sotheby’s w Londynie dzieło Banksy'ego (Dziewczynka z balonem) uległo samozniszczeniu tuż po wylicytowaniu go za ponad 1 mln funtów. Obraz zaczął się obniżać, przechodząc przez wbudowaną w ramę niszczarkę. Brytyjskie media nazwały to wydarzenie jednym z najbardziej śmiałych wybryków w historii sztuki.

2019 (maj) – rzeźba Rabbit Jeffa Koonsa została sprzedana za ponad 91 milionów dolarów.

2019 (listopad) – stworzony w 1927 roku przez polską artystkę Tamarę Łempicką obraz pt. La Tunique Rose sprzedany został na aukcji w nowojorskim Domu Aukcyjnym Sotheby's za 13,4 mln dolarów, czyli prawie 52 mln zł. Jak dotąd jest to najwyższa cena, jaką zapłacono za polski obraz.

Więcej ciekawych informacji znajdziesz na stronie głównej bloga o sztuce.