Strona Główna › Moja kolekcja cytatów › Jerzy Nowosielski – cytaty, które warto zapamiętać

Jerzy Nowosielski, Martwa natura (1967) - fragmnet

Jerzy Nowosielski – cytaty, które warto zapamiętać

Oto jeden z najznakomitszych polskich malarzy – Jerzy Nowosielski. Cytaty pochodzące z udzielanych przez niego wywiadów, prowadzonych rozmów i pisanych tekstów są przedmiotem niezmiernie fascynującej pracy intelektualnej.

Bardzo lubię studiować wypowiedzi Nowosielskiego. Choć nie zawsze podzielam jego duchowo-religijne poglądy, chętnie czytam i rozważam słowa, którymi dzielił się ze światem. Bo prawda jest taka, że nie tylko malarstwo Nowosielskiego jest warte poznania.

Jerzy Nowosielski – cytaty

Zgromadzone poniżej cytaty są zaledwie częścią przekazu Jerzego Nowosielskiego. Cały czas jeszcze czytam o tym fascynującym artyście, więc z pewnością z każdym kolejnym tekstem będę dodawał tutaj coś nowego. Ten wpis nie jest jeszcze skończony. Być może nigdy nie będzie. Powrócę do niego za każdym razem, gdy odnajdę kolejną interesującą myśl – na tyle cenną, by zapisać ją w tym małym wirtualnym notatniku cytatów.

Kwestie techniczne: w nawiasach kwadratowych po każdym z cytatów znajduje się numerek odpowiadający właściwemu źródłu wymienionemu na końcu niniejszego wpisu. Jeśli zamiast cyfry w nawiasie znajduje się znak zapytania, to znaczy, że nie znam źródła. Uzupełnię je w miarę możliwości.

Nowosielski: cytaty o sztuce

1. Ambicja jest grobem sztuki. Gdy się pojawia – oznacza koniec artysty. Wszystkie kanały prowadzące do wyobraźni zostają zagwożdżone, a wtedy wystarczyć może znikomy nawet procent trucizny. [1]
2. Sztuka rozbija schematy myślowe, kwestionuje wręcz całe systemy światopoglądowe. Bardzo często przecież sztuki nienawidzą ludzie religii [...]. Myślę, że owa nienawiść bierze się stąd, że sztuka jest czymś moralnie podejrzanym. Rodzi się bowiem we wnętrzu tego dziwnego tygla, w którym dokonuje się owa alchemiczna przemiana w świadomości elementów zła w dobro, brzydoty w piękno. Sztuka musi być podejrzana, zbawia bowiem piekło. [10]
3. Ktokolwiek posiada jakąś wrażliwość na wartości "ponadmaterialnego", wyczuwa, iż sztuka abstrakcyjna stwarza możliwości kontaktu z "wielkościami duchowymi" i rzeczywistością duchową nie na naszą miarę, do której dostęp bez istnienia właśnie sztuki abstrakcyjnej byłby prawdopodobnie zupełnie niemożliwy. [14]
4. Trzeba sobie powiedzieć, że znajdujemy się na skraju wielkiej czarnej dziury metafizycznej. Wszystko się niejako wywróci na drugą stronę. I właśnie sztuka pomoże nam przenieść na tę drugą stronę naszą rzeczywistość. Sztuka nas zbawi. [10]
5. Możliwe, że przeżywamy okres, gdy musimy sobie uświadomić, że albo sztuka jest przekazem spraw duchowych, albo w ogóle nie jest sztuką, czyli jest złą sztuką, tzn. taką, która nie ma właściwego sobie istnienia obiektywnego. [4]
6. Sztuka to jest pewien sposób na życie i pewien sposób na wyjaśnianie sobie życia i w dużym stopniu pomaga znaleźć trop tej wymykającej się nam nadziei. [13]
7. Malowanie obrazów to jest przygotowanie sobie przestrzeni, w której będziemy musieli żyć po śmierci, to jest budowanie sobie mieszkania. Jeśli nie kochasz tego, co malujesz, to szkoda czasu. [?]
8. Odbiorcy pozbawieni odczuwania sacrum są mało podatni na działanie sztuki, a twórca nie może bez tej specyficznej intuicji istnieć. Owszem, będzie on w stanie produkować obiekty sztuki, ale pozbawione siły działania. Nie ma zaś dobrego obrazu bez jego działania niewytłumaczalnego. Sztuka, która powstawała pod wpływem prądów zupełnie racjonalistycznych, jest bezsilna. [18]
9. Cokolwiek twierdzi się o sztuce w sposób teoretyczny – nie budzi zaufania. Wszystko trzeba udowadniać faktem. [2]
10. Obrazy abstrakcyjne są prawdziwą reakcją naszej wyobraźni, naszej wrażliwości plastycznej na pewne inspiracje powstałe pod wpływem zbliżania się i przeżywania rzeczywistości bytów subtelnych. [6]
11. Sztuka jest sprawą podejrzaną z punktu widzenia moralności, etyki, wartości chrześcijańskich itp. Sztuka zawsze była na granicy rzeczy dozwolonych i zakazanych. Dlatego przecież tak długo aktorom odmawiano kościelnego pogrzebu, np. Molier został pochowany nie jako aktor, a jako tapicer królewski. Tak więc dla ludzi etycznych sztuka jest domeną spraw podejrzanych. [11]
12. Nie można bać się namalować złego obrazu. Jak malarz przez całe życie boi się namalować zły obraz, to nigdy nie namaluje tego najlepszego! Trzeba podjąć jakieś ryzyko, bo ono czasem może przynieść nowe elementy świadomości, inspiracji. [19]
13. Uważam, że w sztuce nie ma rzeczy obojętnych moralnie, wszystko, co się w niej dzieje, ma swą wymowę, jest wyrazem jakiejś postawy, filozofii, stosunku do rzeczywistości. [3]
14. Sztuka to afirmacja świata, cielesności, fizycznego istnienia świata i wiary w to, że fizyczne istnienie świata posiada olbrzymie zaplecze, że jest przejawem rzeczywistości znacznie szerszej i większej niż sam przejaw. [4]
15. [Reakcja na obrazy znajdujące się na wystawie monograficznej Jerzego Nowosielskiego w Muzeum Narodowym w Poznaniu w 1993 roku – przyp.] Ile się pamięta obraz? Może 10 lat. A ja maluję już 50! Zobaczyłem swoje życie, jakiego nie pamiętałem. To było dla mnie wstrząsające doznanie. Czy wiesz, kim byłeś 30 lub 40 lat temu? Kimś bardzo konkretnym, i to się w obrazie przejawiło, wcieliło. Niesamowite przeżycie – jakby zobaczyć swoje życie pocięte na odcinki, które już ode mnie odpadły, nigdy ich nie zrekonstruuję. I nagle ktoś mi pokazuje: to jesteś ty sprzed 40 lat. To jest kawałek życia, którego ja już nie mam. Jest to przeżycie radosne i tragiczne zarazem. [19]

Nowosielski: cytaty o duchowości

1. Nie wolno rozgrzeszać się z jednej rzeczy: z obowiązku zdobywania mądrości. Jest to zasadniczy obowiązek człowieka. [7]
2. Najniebezpieczniejsze dla świata sztuki, dla świata rozwoju duchowego jest – moim zdaniem – przychodzenie z gotową tezą. [9]
3. Lęk przed śmiercią jest podstawą wszelkiej refleksji, myślenia religijnego. [19]
4. Ortodoksje zawsze zajmowały się upiększaniem rzeczywistości metafizycznej, pragnąc uczynić ją taką, by była do zniesienia dla człowieka. [10]
5. Każdy człowiek o autentycznych intuicjach religijnych musi być heretykiem, gdyż herezja to jest inny pogląd, to jest dialog wewnętrzny, to jest walka z zastanymi formami naszej świadomości, które odziedziczyliśmy albo w inny sposób przyjęliśmy i jesteśmy zmuszeni do ich zweryfikowania. Dlaczego Polacy są tak niereligijnym narodem [...]. Są pobożni, to prawda. Nie stworzyli jednak żadnej wielkiej herezji, bo są bezmyślnie religijni. [17]
6. Pełna synteza spraw duchowych z rzeczywistością empiryczną dokonuje się właśnie w postaci kobiety. [...] Jeżeli malarza interesuje problem cielesności, jakiś sposób łączenia spraw duchowych ze światem bytów fizycznych, to zupełnie naturalne jest, że zaczyna się interesować wyglądem kobiety. [?]
7. Dzisiaj nam mówią, że mieć sumienie to w porządku, ale pod warunkiem, że jest ono dobrze uformowane. Cóż by to było jednak za sumienie, gdyby było z foremki. [17]
8. Człowiek jest w stanie stworzyć rzeczywistość metafizyczną tak, jak on sobie to wyobrazi. Dlatego tak ważne są myśli, pragnienia ludzkie. [10]
9. Jestem coraz mniej skłonny do wypowiedzi. Uogólniających wypowiedzi. Mam coraz mniej zaufania do "okrągłych" teorii. Do zaokrąglonych systemów. Od tych sposobów myślenia, z przewagą myślenia a priori, wolę opisy. [14]
10. Bluźnierstwo płynące z lekkomyślności albo oportunizmu jest czymś strasznym i brzydkim. Bluźnierstwo płynące z rozpaczy jest w pełni uprawnione. [17]

Nowosielski: cytaty o religii i Bogu

1. Prawosławie bardzo lubi pytania bez odpowiedzi. Odwrotnie Kościół rzymskokatolicki. Lubi on odpowiadać na pytania, które zasadniczo powinny pozostać bez odpowiedzi. [19]
2. Kościół i Cerkiew właściwie zmarnowały moje możliwości. [...] Przecież ja zrealizowałem zaledwie 10% z tego, co mógłbym zrealizować. Dlatego, że nasze środowiska kościelne – katolickie czy prawosławne – mają jeszcze bardzo ograniczoną świadomość i nie mają zaufania do sztuki. [19]
3. Jeśli mam być w niezgodzie ze swoją prawdą wewnętrzną, to wolę być w piekle niż w Kościele. [10]
4. Gdyby wiara była choć odrobinę łatwiejsza, to przestałaby być wiarygodna. Najbardziej wiarygodna jest tajemnica, której palcem nie możemy wskazać, dna nie możemy zgłębić. To jest najbardziej wiarygodne. Im bardziej infernalna jest rzeczywistość empiryczna, tym bardziej możemy spozierać w kierunku jakiejś innej nadziei. Ja tej nadziei nie umiem i nie chcę nazywać, bo każde jej nazwanie byłoby jakimś rodzajem bałwochwalstwa. [17]

Nowosielski: cytaty o samym sobie

1. Staram się myśleć... i mówić prawdę. [15]
2. Jestem przede wszystkim malarzem. Wszystko inne jest dodatkiem. Rzecz jasna, człowiek musi o czymś myśleć, a malarstwo jest tak tajemniczym zjawiskiem, że trzeba przy okazji być trochę myślicielem. [16]
3. Ja osobiście mam dwa stany – stan rozpaczy wtedy, gdy nie mogę zrealizować istotnych spraw w moim malarstwie, i stan euforii, gdy już je zrealizowałem. [2]
4. Wszystko, co mam dobrego, to daję mojemu malarstwu. Wyrzucam do swojego malarstwa. A w moim wnętrzu zostaje tylko... zło. Mój cień zostaje. [12]
5. Ja nigdy w życiu nie powiedziałem sobie, że mi czegoś nie wolno... Przynajmniej w sztuce wolno mi wszystko. [8]
6. Cała moja twórczość jest ucieczką w metafizykę. Chodzi tylko o to, jaka jest ta metafizyka. Jest to metafizyka człowieka nowoczesnego, który ucieka w inny wymiar z całym bagażem swoich doświadczeń emocjonalnych. [5]
7. Ja najlepiej się czuję w realizacjach i sytuacjach do przemyślenia i do rozegrania, kiedy właśnie nie bardzo wiadomo, czy to jeszcze sacrum, czy to jest już profanum. W moim odczuciu tam, gdzie następuje zbyt duża specjalizacja, w jednym albo w drugim kierunku, już zaczyna być mniej interesująco. [9]
8. Moje osobiste doświadczenie polega na tym, że w chwili, gdy uda mi się jakoś trafnie zrealizować obraz, to sam fakt tej realizacji wprowadza mnie w stan specyficznej szczęśliwości, niedającej się sprowokować w żaden inny sposób. Mnie chodzi o to, aby ten stan szczęśliwości, w jaki wprowadza mnie stworzenie obrazu, wywołać u innego człowieka. [2]
9. Jestem nikim. Im dłużej żyję, tym bardziej w tym się utwierdzam... Właśnie tworząc, chcę być nikim. Najbardziej denerwuje mnie u artystów mojego pokolenia to, że za wszelką cenę chcą być kimś. [10]
10. Nie marzę już o niczym. Mam 75 lat. Chciałbym namalować jeszcze jako tako jakiś dobry obraz. Jak się przekroczy granicę pewnego wieku, to się już nie marzy. Raczej chce się mieć święty spokój. Najchętniej lubię leżeć na kanapie i myśleć. [16]

Źródła cytatów

1. Notatki. Część trzecia. Z Jerzym Nowosielskim rozmawia Jerzy Stajuda, Współczesność 6/1966 r.
2. Głód sztuki. Z Jerzym Nowosielskim rozmawia Andrzej Sawicki, Kultura 26/1973
3. Chciałbym stworzyć własną szkołę malarstwa. Z Jerzym Nowosielskim rozmawia Elżbieta Grzegorczyk, Echo Krakowa 105/1973 r.
4. Ikona i sztuka a świat współczesny. Z Jerzym Nowosielskim rozmawia Jan Achminiuk, Wiadomości Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego 1-2/1975 r.
5. Świadomość ikony. Z Jerzym Nowosielskim rozmawia Paweł Kwiatkowski, Literatura 3/1983 r.
6. Zbigniew Podgórzec, Wokół ikony. Rozmowy z Jerzym Nowosielskim, Warszawa 1985 r.
7. O religii i Kościołach. Z Jerzym Nowosielskim rozmawia Elżbieta Czerwińska, Res Publica 3/1988 r.
8. Sztuka nie boi się propagandy. Z Jerzym Nowosielskim rozmawia Krystyna Czerni, Res Publica 9/1988 r.
9. Między sacrum a profanum. Z Jerzym Nowosielskim rozmawia Witold Siemaszkiewicz, Przekrój 13/1989 r.
10. Zbigniew Podgórzec, Jerzy Nowosielski, Mój Chrystus. Rozmowy z Jerzym Nowosielskim, Białystok 1993 r.
11. Rozrzuciłem kawałki siebie do wód Gangesu. Z Jerzym Nowosielskim rozmawia Agata Ławniczak, Odra 7-8/1993 r.
12. Kiedy byłem młody, miałem bardzo dużo do powiedzenia. Z Jerzym Nowosielskim rozmawia Tadeusz Różewicz, Megazyn: Kwartalnik Artystyczny 1/1994 r.
13. Katarzyna Janowska, Piotr Mucharski, Z Jerzym Nowosielskim o diable, w: Rozmowy na koniec wieku (1), Kraków 1997 r.
14. Jerzy Nowosielski, Inność prawosławia, Białystok 1998 r.
15. Sztuka jest zawsze sztuką końca świata. Z Jerzym Nowosielskim rozmawia Wacław Pyczek, Kresy 4/1998 r.
16. Mówi Jerzy Nowosielski: Jestem grzesznikiem, ale się tym nie chwalę. Z Jerzym Nowosielskim rozmawia Kazimierz Targosz, Przekrój 11/1998 r.
17. Czy Bóg się wycofał? Z Jerzym Nowosielskim rozmawia Dariusz Suska, Gazeta Wyborcza 2011 r.
18. Elżbieta Dzikowska, Jerzy Nowosielski – ostatnia rozmowa, Art&Business 2011 r.
19. Krystyna Czerni, Nietoperz w świątyni. Biografia Jerzego Nowosielskiego, Kraków 2018 r.
20. Wikipedia: Jerzy Nowosielski.

Więcej ciekawych informacji znajdziesz na stronie głównej bloga o sztuce.