Salvador Dali – 10 dziwnych opowieści z życia mistrza surrealizmu

Salvador Dali
Fot. Salvador Dali, Trwałość pamięci (1931) – fragment

Salvador Dali jest uosobieniem ekscentryczności. W jego życiorysie nie brakuje dziwnych opowieści. Nawet jego prawdziwe imię, Salvador Domingo Felipe Jacinto Dalí i Domènech, Marqués de Dalí de Púbol, jest nietypowe.

Salvador Dali był niewątpliwie mistrzem surrealizmu. Słowo to doskonale pasuje jednak nie tylko do jego twórczości, ale również do osobowości. Dla każdego, kto prześledził jego losy, staje się jasne, że Dali walczył z normalnością na każdym kroku. Mówił wszystko, co chciał powiedzieć, w najdziwniejszy możliwy sposób, nieustannie szukając nowych metod na zszokowanie i zadziwienie całego świata.

Salvador Dali był jednym z najbardziej znanych malarzy XX wieku. Autopromocyjne akcje surrealisty i nietypowe dzieła sztuki sprawiły, że bardzo szybko stał się międzynarodową gwiazdą. W popkulturze nadal mamy mnóstwo odniesień do jego twórczości czy zachowania. Długa kariera artysty (ponad 60 lat) była pełna nieoczekiwanych zwrotów akcji i nawet jeśli znasz jego prace, prawdopodobnie nie wiesz, jak daleko sięgają jego wpływy.

Jak na ekscentryczną postać przystało, Salvador Dali uwielbiał przekraczać granice – zarówno w życiu osobistym, jak i zawodowym. Był niezwykle energicznym człowiekiem oraz mistrzem autopromocji.

Salvador Dali: ciekawostki

Jeśli chcesz nieco lepiej poznać Salvadora Dalego, przyjrzyj się tym kilku ciekawostkom, jakie poniżej dla ciebie zebrałem. Oczywiście to nie wszystkie dziwactwa artysty, ale te wydają mi się najciekawsze. Być może zachęcą cię do jeszcze głębszego poznania mistrza surrealizmu, co możesz osiągnąć dzięki lekturze licznych książek na jego temat.

10. Salvador Dali zaczął malować w bardzo młodym wieku

Pierwszy znany obraz Dalego powstał w 1910 roku, gdy ten miał zaledwie 6 lat. Scena zatytułowana Landscape of Figueres (Krajobraz Figueres) została wykonana farbą olejną na pocztówce i przedstawia bujne zielone wzgórza jego rodzinnego miasta w Katalonii. Imponujące, jak na pracę dziecka, dzieło ujawnia niesamowity naturalny talent, jakim odznaczał się artysta. Landscape of Figueres obecnie znajduje się w Muzeum Salvadora Dali w Saint Petersburgu na Florydzie.

9. Salvador Dali został wyrzucony ze szkoły artystycznej (dwukrotnie)

Jakby chciał udowodnić, że od samego początku był buntownikiem, Salvador Dali doprowadził do sytuacji, w której został wyrzucony ze szkoły artystycznej – nie raz, ale dwa razy. Podczas studiów w Akademii Sztuk Pięknych w Madrycie Dali był znany ze swojego ekscentrycznego zachowania i strojów. Jego pierwsze wydalenie nastąpiło w 1923 roku za podżeganie do zamieszek. Udało się jednak wrócić do szkoły, ale ostatecznie doszło do drugiego wydalenia – tuż przed końcowymi egzaminami w 1926 roku.

W swojej autobiografii The Secret Life of Salvador Dalí z 1942 roku artysta napisał, że został wyrzucony ze szkoły, ponieważ nie chciał zdawać egzaminów ustnych:

Jestem nieskończenie bardziej inteligentny niż ci trzej profesorowie, dlatego odmawiam poddania się ich egzaminowi. Zbyt dobrze znam ten temat.

Co ciekawe, opuszczenie szkoły nie spowolniło go nawet na moment. Jeszcze w tym samym roku po raz pierwszy pojechał do Paryża, gdzie spotkał swojego idola Pabla Picassa.

8. Salvador Dali nie był ceniony przez innych surrealistów

Chociaż Dali jest uważany za kluczową postać w ruchu surrealistycznym, koledzy „po fachu” nie byli wcale zadowoleni z kontaktów z Salvadorem. Wielu surrealistów tamtych czasów było komunistami, tymczasem Dali sympatyzował bardziej z faszyzmem i fascynował się Hitlerem. Powiedział kiedyś:

Często śniłem o Hitlerze, podobnie jak inni mężczyźni śnią o kobietach.

W 1934 roku André Breton zorganizował spotkanie, którego celem było usunięcie Dalego z surrealistycznej grupy. Oczywiście Dali nie zmienił swoich przekonań, a nawet wspierał hiszpańskiego dyktatora Francisca Franco, z którym kilkakrotnie się spotykał.

7. Salvador Dali współpracował z Disneyem

W 1946 roku Salvador Dali i John Hench (z Disneya) wspólnie pracowali nad filmem animowanym o nazwie Destino. Dali stworzył 22 obrazy olejne i niezliczone rysunki, które Hench przekształcił w scenorysy filmowe. Jednak po zaledwie 8 miesiącach prace zostały przerwane z powodów finansowych, a film nie został dokończony.

W 1999 roku bratanek Walta Disneya i wieloletni dyrektor wykonawczy The Walt Disney Company, Roy E. Disney, postanowił przywrócić do życia Destino. Gotowy 6-minutowy film krótkometrażowy został wydany w 2003 roku i opowiada o baletnicy podróżującej przez surrealistyczny pustynny krajobraz.

6. Salvador Dali miał obsesję na punkcie Zygmunta Freuda

Dali zaczął czytać Freuda już w młodości (w szkole artystycznej w Madrycie). Idee znanego psychoanalityka dotyczące snów i podświadomości miały ogromny wpływ na twórczość Salvadora. Co ciekawe, sam Freud uważał surrealistów za „kompletnych głupców” i mało interesował się awangardową sztuką. Z kolei Dali bardzo chciał spotkać się z Freudem. Artysta napisał w swojej autobiografii:

W każdej z tych podróży [do Wiednia – przyp.] robiłem dokładnie to samo: rano chodziłem zobaczyć Vermeera w Kolekcji Czernina, a po południu nie odwiedzałem Freuda, ponieważ niezmiennie dowiadywałem się, że nie ma go w mieście ze względów zdrowotnych.

Wreszcie Dali umówił się na spotkanie z 82-letnim Freudem w Londynie latem 1938 roku. Pokazał Freudowi swój obraz pt. Metamorfoza Narcyza – pierwszy obraz, który wykonał przy użyciu swojej metody paranoiczno-krytycznej, a także artykuł napisany na temat paranoi. Psychoanalityk napisał później do Stefana Zweiga, który zorganizował spotkanie, że Dali był „niewątpliwie doskonałym mistrzem technicznym”, który zmusił go do ponownego rozważenia swojej opinii na temat surrealistów.

5. Salvador Dali uważał, że jest reinkarnacją zmarłego brata

Dali nie był jedynym Salvadorem w swojej rodzinie. To imię nosił także jego ojciec oraz starszy brat, który zmarł zaledwie dziewięć miesięcy przed narodzinami artysty. Kiedy mistrz surrealizmu miał 5 lat, rodzice zabrali go na grób brata i powiedzieli, że jest jego reinkarnacją. Jak więc widać, już na samym początku swojego życia Salvador Dali miał do czynienia z całkiem dziwnymi doświadczeniami. W opowieść rodziców podobno wierzył do końca życia.

Nie chcę w tym miejscu podważać istnienia reinkarnacji, ale mówienie o czymś takim małemu dziecku raczej nie sprzyja jego prawidłowemu rozwojowi. A może się mylę? No cóż, znając życiorys Salvadora Dalego, można śmiało przyznać, że nie był on zwyczajnym człowiekiem. Czy wiara w bycie reinkarnacją swojego zmarłego brata miała jakiś wpływ na życie artysty? Tego się pewnie nigdy nie dowiem…

4. Wąsom Salvadora Dalego została poświęcona cała książka

W 1954 roku Dali opublikował książkę pt. Dali’s Mustache: A Photographic Interview, całkowicie poświęconą swoim wąsom, zawierającą 28 zdjęć (wykonanych przez Philippe Halsmana) charakterystycznego zarostu na twarzy. Halsman i Dali spotkali się w 1941 roku i współpracowali przez dziesięciolecia, tworząc jedne z najbardziej rozpoznawalnych portretów artysty – w tym Dali Atomicus, fotografię przedstawiającą malarza zawieszonego w powietrzu wraz z kilkoma kotami, sztalugą, wiadrem wody i krzesłem.

Każda strona książki przedstawia krótkie pytanie Halsmana z odpowiedziami Dalego wydrukowanymi na następnej stronie, pod fotografią. Nie da się ukryć, że efekt końcowy jest dość absurdalny (w pozytywnym tego słowa znaczeniu). Na zdjęciach pokazano m. in. Dalego z wąsami wykręconymi w symbol nieskończoności, przebranego za Mona Lisę lub wykorzystującego wąsy jako pędzel.

3. Salvador Dali zaprojektował logo Chupa Chups

Dali nie miał najmniejszego problemu z wykonywaniem prac komercyjnych. Zaprojektował reklamy dla Gap, a nawet pojawił się w reklamie czekoladek Lanvin w 1968 roku. Jednym z jego najtrwalszych wkładów do grafiki reklamowej jest logo Chupa Chups. Dali zaprojektował logo hiszpańskiej marki lizaków w 1969 roku i jest ono nadal używane (w nieznacznie tylko zmienionej wersji).

2. Salvador Dali ukradł żonę przyjacielowi

Żoną artysty była, 10 lat od niego starsza, Elena Ivanovna Diakonova, znana jako Gala. Pierwotnie jej mężem był poeta Paul Éluard. Kiedy jednak Elena poznała Salvadora Dalego (w 1929 roku), oboje szybko zaczęli romansować. Gala ostatecznie rozwiodła się z Éluardem i wyszła za mąż za Dalego. Para wzięła ślub cywilny w 1934 roku pomimo niepokoju rodziny pana młodego.

Nie będzie zaskoczeniem fakt, że Gala odegrała kluczową rolę w karierze męża, stając się jego menedżerem i muzą. Przez całe życie łączyła ich bez wątpienia intensywna i szalona miłość. Salvador Dali napisał na ten temat:

Polerowałbym Galę, aby świeciła, uczyniłbym ją najszczęśliwszą z możliwych, opiekując się nią bardziej niż sobą, ponieważ bez niej wszystko by się skończyło.

1. Salvador Dali nie zażywał narkotyków

Choć surrealistyczne dzieła Dalego i jego ekscentryczne zachowanie mogą sprawiać wrażenie, że narkotyki nie były mu obce, okazuje się, że artysta nigdy nie zażywał żadnych substancji chemicznych, aby odmieniać stan swojej świadomości. Nie potrzebował ich. Jak sam bowiem kiedyś powiedział:

Nie biorę narkotyków. Ja jestem narkotykiem.

Aby pobudzić swoją kreatywność, Salvador Dali opracował na początku lat 30. XX wieku metodę paranoiczno-krytyczną. Polegała ona na świadomym naśladowaniu przez artystę (za pomocą odpowiednich praktyk i ćwiczeń mentalnych) wizji ludzi obłąkanych. Była czymś w rodzaju symulacji stanów halucynacyjnych, a następnie ich odzwierciedleniem. Metoda ta pozwoliła Dalemu uzyskać dostęp do jego podświadomości i była ważnym wkładem w ruch surrealistów.

Salvador Dali: obrazy

Poniższa prezentacja zawiera tylko skromny wycinek twórczości Salvadora Dalego. Przyznaję się bez bicia: wybrałem obrazy według całkowicie subiektywnych kryteriów.

Bibliografia

  1. Moje sekretne życie, 1942 r. – wydanie polskie: Książnica 2002 r.
  2. Myśli i anegdoty. Niepublikowane rysunki Dalego – wydanie polskie: Książnica 2003 r.
  3. Ukryte twarze, 1944 r. – wydanie polskie: Bellona 2007 r.
  4. 50 Secrets of Magic Craftsmanship, 1948 r.
  5. Dali’s Mustache, 1954 r.
  6. Dali on Modern Art: The Cuckolds of Antiquated Modern Art, 1956 r.
  7. Dziennik geniusza, 1963 r. – wydanie polskie: L&L 1993 r.
  8. Dalí, 1968 r.
  9. Louis Pauwels (współautor), Namiętności według Dalego, 1968 r. – wydanie polskie: Książnica 2008 r.
  10. Oui: The Paranoid-Critical Revolution: Writings 1927-1933, 1971 r.
  11. Les Dîners de Gala, 1973 r.
  12. The Unspeakable Confessions of Salvador Dali, 1976 r.
  13. The Wines of Gala, 1977 r.
  14. Rewolucja paranoiczno-krytyczna, 1979 r. – wydanie polskie: Książnica 2014 r.
  15. Wikipedia (po angielsku): Salvador Dalí.