Strona Główna › Recenzje i opinie › Nietoperz w świątyni. Biografia Jerzego Nowosielskiego – Krystyna Czerni [Pierwsza recenzja]

Biografia Jerzego Nowosielskiego | Fot. Okładka książki

Nietoperz w świątyni. Biografia Jerzego Nowosielskiego – Krystyna Czerni [Pierwsza recenzja]

Nietoperz w świątyni. Biografia Jerzego Nowosielskiego (Krystyna Czerni) to książka, którą po prostu musiałem przeczytać. Nie miałem innego wyjścia, ponieważ jej bohater to jeden z najwybitniejszych polskich artystów XX wieku. W dodatku jeden z moich ulubionych.

Nie nazwałbym Nowosielskiego swoim mistrzem czy duchowym mentorem, ale z pewnością nie mógłbym obok jego twórczości przejść obojętnie. Kiedy zobaczyłem jego pierwszy obraz (zdaje się na okładce tomiku wierszy Adama Zagajewskiego), od razu się zakochałem. Znaczy, w obrazie, nie w jego autorze.

Oczywiście chciałem dowiedzieć się więcej o Jerzym Nowosielskim i jego twórczości. Można powiedzieć, że dostałem obsesji. Na szczęście, jak z większością moich osobistych fiksacji, szybko zdołałem zapanować nad emocjami i przeszedłem do swojego typowego intelektualnego podejścia (niektórzy znajomi powiedzieliby zapewne: przeintelektualizowanego).

Biografia Jerzego Nowosielskiego

Rozejrzałem się trochę i w swojej bibliotece znalazłem biografię Jerzego Nowosielskiego pt. Nietoperz w świątyni. I tutaj kolejne zaskoczenie. To pierwsza w moim życiu biografia. Dotąd zawsze unikałem tego typu publikacji, ponieważ uważałem je za mało wnoszące w moje osobiste poszukiwania. Wolałem książki popularnonaukowe, filozoficzne, a nawet science fiction (tak, w dobrej powieści SF jest zwykle całkiem sporo interesującej filozofii).

Ta książka to wielka sprawa: biografia napisana tak odważnie i jednocześnie z taką czułością. Z troską o każdy detal, każdy cień, cierń. Przy tym prosto, przezroczyście, bez retorycznej nadwyżki. Z tych powodów zresztą to lektura bolesna. Nic nam, czytelnikom, nie zostaje oszczędzone. [Wojciech Bonowicz]

Biografia Jerzego Nowosielskiego była więc dla mnie całkowicie nowym doświadczeniem. Nie tylko miałem okazję poznać życie jednego z "moich" – jak już mogłem szczerze powiedzieć – malarzy, ale też otworzyłem się na całkowicie nowy gatunek literacki... Kolejny pozytywny wpływ Nowosielskiego na moje życie.

Jak więc widać, Jerzy Nowosielski nie tylko na zawsze odmienił polską sztukę, ale i moją skromną osobę. Zahipnotyzował mnie, podobnie jak wielu innych miłośników sztuki.

Nietoperz w świątyni – moja opinia

Jako że biografia Jerzego Nowosielskiego to moja pierwsza przygoda z literaturą tego gatunku, nie bardzo wiedziałem, czego oczekiwać. Tuż przed rozpoczęciem lektury spodziewałem się nudy i kompulsywnego wręcz przeskakiwania kolejnych akapitów w poszukiwaniu co bardziej soczystych kąsków.

Jakież było moje zaskoczenie, kiedy odkryłem, że biografia może być naprawdę fascynującą książką. Powiadają, że człowiek uczy się przez całe życie. Mój przypadek jest tego doskonałym potwierdzeniem. Okazuje się bowiem, że będąc w średnim wieku, nauczyłem się doceniać coś, co do tej pory omijałem szerokim łukiem.

No tak, ale co można powiedzieć o samej książce? Wygląda na to (przynajmniej na tyle, ile mogę ocenić swoim amatorskim okiem), że autorka wykonała kawał świetnej roboty. Jej opracowanie jest rzetelne, świetnie udokumentowane i wnikliwie przedstawiające źródła twórczości Nowosielskiego.

Właśnie czegoś takiego potrzebowałem, by dowiedzieć się jak najwięcej o sposobie myślenia tego wyjątkowego artysty. Podczas lektury miałem wrażenie, że nareszcie ktoś przemawia moim językiem. A do tego dokładnie przedstawia aspekty osobowości człowieka, którego niestety nigdy nie będzie mi dane poznać osobiście.

A byłoby co poznawać! Jerzy Nowosielski był człowiekiem o dość skomplikowanej osobowości, a do tego rozdartym (na wiele sposobów). Nie każdy potrafiłby go zrozumieć. Co dla mnie ważne, była to postać wolna od wszelkich ograniczeń i nacisków ze strony otoczenia. Zawsze bardzo ceniłem sobie wolność osobistą, więc szanuję każdego mającego siłę i odwagę kroczyć tą samą drogą.

Malarstwo Nowosielskiego to malarstwo rozpięte na ramionach miłości "niebiańskiej" i miłości "ziemskiej". Rozdarty przez te dwie miłości malarz przypomina czasem anioła, a czasem nietoperza wiszącego w podziemiach opuszczonej świątyni. [Tadeusz Różewicz]

Nietoperz w świątyni – cytaty

1. Jego życie duchowe przebyło drogę: od Łemkowszczyzny, przez polskość, do ponadnarodowej eschatologii; od katolicyzmu, przez ateizm, do prawosławia – i jeszcze dalej. Nowosielski pozostaje jednym z najciekawszych twórców i myślicieli współczesnej Polski, a jego postawa religijna i artystyczna wyraża to, co w naszej tradycji i duchowości najlepsze. [ze wstępu]
2. Dopiero dojrzałość pozwala docenić wagę pewnych rzeczy... [ze wstępu]
3. Od dzieciństwa otaczało mnie bogactwo bodźców, odczuwałem wyjątkowe potrzeby duchowe. Kulturowe pogranicze to tygiel, gdzie wszystko się ściera, miesza, fermentuje, wybucha nowymi możliwościami. (...) taka rodzinna mieszanina to wielkie szczęście. Nie potrafiłbym żyć w kraju monolitycznym pod względem kultury i religii. [Jerzy Nowosielski]
4. W miarę upływu lat impet maleje, człowiek rozwija się bardziej do wewnątrz. [Jerzy Nowosielski]
5. Chcę przywrócić cielesności duchowe znaczenie. [Jerzy Nowosielski]
6. Z upodobania i natury jestem heretykiem [...]. Mnie się wydaje, że kontrowersja pomiędzy ortodoksją i herezją to jedna z najpiękniejszych kontrowersji, jakie mogło przynieść religijne doświadczenie człowieka. [Jerzy Nowosielski]
7. Pracownia Nowosielskiego miała opinię, że pożera i wykańcza studentów, że wychodzą z niej sami jego epigoni. Królowało przekonanie, że Nowosielski to malarz wybitny, ale jako pedagog piekielnie niebezpieczny. Koledzy profesorowie i studenci z innych pracowni mówili z przekąsem o "małych nowosielach" lub "nowosielątkach", o "produkcji nowosielszczyków". "Trzeba było mieć dużo odporności, żeby nie popaść w nowosielszczyznę – potwierdza Staszek Koba (dyplom 1984). – To jest wizja o takiej sile! Żeby się jej oprzeć, trzeba się było zapierać rękami i nogami".
8. Im bardziej jesteś dziki, tym musisz być mądrzejszy, żeby z tej dzikości coś wykrzesać. Musisz tym bardziej wiedzieć, co robisz, im bardziej ponosi ciebie żywioł, któremu się oddajesz i któremu zawierzyłeś. [Jerzy Nowosielski]
9. Nowosielski marzy, żeby jego uczniowie malowali nie dla pieniędzy czy sławy, ale dla własnego duchowego rozwoju.
10. Ascetyczna, wysmakowana kolorystycznie sztuka Nowosielskiego budzi zachwyt muzyków i poetów. Jego obrazy wielokrotnie będą porównywane do utworów muzycznych lub do wierszy, w których brak jednego zbędnego słowa.

Kim był Jerzy Nowosielski?

Jerzy Nowosielski (1923-2011) był urodzonym w Krakowie polskim malarzem, grafikiem, scenografem i ilustratorem. Najbardziej znany ze swoich kompozycji religijnych (malowideł ściennych, ikonostasów, polichromii) malowanych w cerkwiach i kościołach w wielu miastach polskich i zagranicznych. Nowosielski malował także portrety, pejzaże, martwe natury i obrazy abstrakcyjne. W 2000 roku otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Więcej o Jerzym Nowosielskim możesz przeczytać na Wikipedii.

Kim jest Krystyna Czerni?

Krystyna Czerni (ur. 1957) jest krytykiem i historykiem sztuki, doktorem nauk humanistycznych. Do 2017 roku związana z Instytutem Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Autorka licznych tekstów o sztuce, a także programów telewizyjnych opartych na wywiadach z artystami.

Więcej o Krystynie Czerni możesz przeczytać na Wikipedii.

Nietoperz w świątyni – dane szczegółowe

Tytuł: Nietoperz w świątyni. Biografia Jerzego Nowosielskiego
Autorka: Krystyna Czerni
Wydawnictwo: WAM
Liczba stron: 448+24
ISBN: 978-83-277-1594-4

Więcej ciekawych informacji znajdziesz na stronie głównej bloga o sztuce.