Strona Główna › Recenzje i opinie › Jakie książki o sztuce polecam i czego się z nich nauczyłem? 15 świetnych tytułów

Oto jakie polecam wartościowe książki o sztuce | Fot. Abaren

Jakie książki o sztuce polecam i czego się z nich nauczyłem? 15 świetnych tytułów

Spis treści

Książki o sztuce, które tutaj polecam, są niezwykle wartościowe. Brzmi to może pompatycznie i nieco złowrogo, ale nie ma się czego bać. Choć niektóre z zebranych poniżej tytułów są grube, wcale nie są ciężkie. Ani tym bardziej niestrawne. Wręcz przeciwnie. To wyśmienite dania. Skonsumujesz je z ogromną przyjemnością.

Sztuka przenika niemal każdy aspekt naszego życia. Zrozumienie jej, a także poznanie jej historii i kontekstów wydaje się niezwykle wartościowym dodatkiem do codziennego z nią obcowania. Książki o sztuce nie tylko otwierają przed nami drzwi do fascynujących dzieł i twórców, ale również rozwijają nasze umiejętności analityczne, wrażliwość estetyczną oraz wiedzę kulturową.

Dlatego też pragnę przedstawić Ci kilkanaście wyjątkowych tytułów, które odegrały istotną rolę w mojej edukacji artystycznej. Każda z tych książek oferuje unikalne spojrzenie na różne aspekty sztuki – od jej historii, przez techniki, aż po interpretacje dzieł. Podzielę się także tym, czego się z nich nauczyłem i jak wpłynęły one na moje postrzeganie i zrozumienie świata sztuki.

Polecam książki o sztuce

Sztuka od zawsze mnie fascynowała, toteż w swoim życiu przeczytałem na ten temat całkiem sporo książek. Myślę, że w świecie pełnym obrazów, dźwięków i innych form artystycznego wyrazu, wartość dobrych książek o sztuce jest nieoceniona. Są nie tylko źródłem przyjemności, ale i wdzięcznym narzędziem pomagającym w zrozumieniu twórczości wspaniałych artystów.

W pierwszej kolejności chciałbym podzielić się kilkoma moimi ulubionymi książkami o sztuce. Bardzo wzbogaciły moje życie i sądzę, że mogą to samo zrobić dla Ciebie.

Wassily Kandinsky – trylogia

Wassily Kandinsky od dawna jest u mnie na pierwszym miejscu, jeśli chodzi o książki poświęcone artystycznej ekspresji. Jeden z pionierów abstrakcji, artysta niezwykle ważny w historii sztuki nowoczesnej napisał:

• O duchowości w sztuce;
• Punkt i linia a płaszczyzna;
• Eseje o sztuce i artystach – kliknij w link, aby dowiedzieć się więcej.

Kiedy po raz pierwszy miałem do czynienia z tymi książkami, czułem dziwnie potężną falę... sam nie wiem czego. Być może była to jakaś forma tajemnej mocy, a może chodzi po prostu o to, że mam podobne podejście do twórczości artystycznej. Tak jak Kandinsky łączę sztukę z duchowością. To z tego powodu jego książki są dla mnie tak ważne.

Warto zaznaczyć, że nie są to pozycje dla początkujących. Nawet zaawansowani miłośnicy sztuki mogą mieć kłopot z czytaniem Kandinsky’ego. Myślę, że do tego trzeba... dojrzeć. Niczym wino leżakujące w piwnicy. Trzeba nabrać głębi artystycznego smaku, aromatu kreatywności i lekkiej nutki odwagi do eksperymentowania.

To ja byłem Vermeerem

Podtytuł: Narodziny i upadek największego fałszerza XX wieku

Autor: Frank Wynne

Nie wszystkie dobre książki o sztuce muszą być zbiorami esejów czy podręcznikami. Mogą być także biografiami, opowieściami o wyjątkowych artystach, a nawet historiami na poły kryminalnymi, jak w przypadku tekstu Franka Wynne, który w swojej książce przedstawia postać Hana van Meegerena.

Kimże był ten człowiek? Wybitnym artystą? Handlarzem sztuką, galernikiem albo bogatym kolekcjonerem? No, po trochu był tym wszystkim. Ale przede wszystkim był fałszerzem; gościem chcącym zarobić góry pieniędzy na malarstwie. A że nazwisko miał raczej niewyrobione, skorzystał z cudzego – Johannesa Vermeera.

Han van Meegeren, wysokiej klasy fałszerz, zarobił miliony i zdobył uznanie światowej prasy. Tworzył obrazy tak autentyczne, że przez długi czas były cenione jako oryginalne Vermeery. I pewnie byłyby do dzisiaj, gdyby ich autor nie przyznał się do fałszerstwa.

To ja byłem Vermeerem to niezwykle wciągająca, prawdziwa historia, która ukazuje życie doskonałego fałszerza sztuki oraz równie fascynującą pracę ekspertów, którzy identyfikują fałszerstwa i śledzą ich sprawców. Książka jest ironiczna, z lekka amoralna, a momentami wręcz bezczelna. Jak widać, same zalety.

Dowiedz się więcej: To ja byłem Vermeerem – Frank Wynne [Fałszywa recenzja]

Sztuka współczesnych Chin

Tytuł oryginalny: The Art of Modern China

Autorzy: Julia F. Andrews, Kuiyi Shen

Ta książka niestety nie została wydana w Polsce [1]. Chciałbym jednak zwrócić na nią Twoją uwagę. Dlaczego? Głównie z powodu znaczenia Chin. Nie tylko w gospodarce światowej, ale także na międzynarodowej scenie artystycznej. Ogromna populacja, długa historia oraz wiele niezwykłych dokonań cywilizacyjnych – to wszystko sprawia, że z Państwem Środka należy się liczyć. Moim zdaniem to błąd, że zdecydowana większość książek skupia się na sztuce europejskiej i amerykańskiej.

Sztuka współczesnych Chin to kompleksowa analiza historii nowoczesnej sztuki chińskiej śledząca jej ewolucję chronologicznie i tematycznie od czasów imperializmu po dzień dzisiejszy. Julia Andrews i Kuiyi Shen zwracają szczególną uwagę na dynamiczne napięcie między nowoczesnością a tradycją, a także na interakcję globalnego kosmopolityzmu z kulturowym nacjonalizmem.

Choć wielu osobom książka ta nie wyda się szczególnie istotna, moim zdaniem warto się z nią zapoznać. Pozwala zmienić perspektywę patrzenia na sztukę. Europocentryzm może być zwodniczy, i to bardzo. Jeśli jesteś osobą kreatywną, a przynajmniej starasz się poszerzać horyzonty związane z twórczością artystyczną, ta książka może Ci bardzo pomóc.

A przy okazji dowiesz się o świecie paru rzeczy, które mogą okazać się niezwykle zaskakujące.

Książki o sztuce współczesnej

Sztuka współczesna z jej różnorodnością form i technik jest fascynującym, choć często trudnym do zrozumienia obszarem kultury. Współcześni artyści eksplorują nowe media, poruszają aktualne problemy społeczne, a ich prace często wywołują kontrowersje.

Aby lepiej zrozumieć tę złożoną dziedzinę, warto sięgnąć po książki, które oferują wgląd w twórczość i sposób myślenia współczesnych artystów. Książki o sztuce współczesnej, które poniżej polecam, prezentują różnorodne spojrzenia na twórczość artystyczną naszych czasów. Każdy z wymienionych tytułów wniósł coś unikalnego do mojego odbioru sztuki współczesnej, więc z czystym sumieniem mogę je polecić także Tobie.

Koniec sztuki

Autor: Donald Kuspit

Ta prowokująca książka stawia odważną tezę o końcu sztuki – takiej, jaką znamy. Kuspit argumentuje, że sztuka straciła swoje estetyczne znaczenie i została zastąpiona przez "postsztukę" – wynoszącą na piedestał to, co banalne, zamiast tego, co tajemnicze. Spryt zastępuje tu kreatywność, prymitywizm dominuje nad kunsztem, a brzydota jest bardziej hołubiona niż piękno.

Kuspit śledzi zanik estetycznego doświadczenia. Twierdzi, że dewaluacja sztuki jest nierozerwalnie związana z entropią charakteryzującą sztukę nowoczesną, a antyestetyczna sztuka postmodernistyczna jest jej ostatecznym stadium. W przeciwieństwie do sztuki nowoczesnej, która wyrażała uniwersalne ludzkie podświadome treści, sztuka postmodernistyczna degeneruje się do wyrazu wąskich ideologicznych interesów.

Kuspit dokonuje błyskotliwej oceny stanu współczesnej ekspresji artystycznej, którą wielu błędnie nazywa sztuką. Precyzyjnie identyfikuje, że większość współczesnej twórczości artystycznej skupia się na pozbawionych radości koncepcjach ideologicznych i intelektualnych, które nie dostarczają estetycznego doświadczenia.

Dowiedz się więcej: Koniec sztuki – Donald Kuspit [Ostateczna recenzja]

Sztuka przyszłości. Historie sztuki współczesnej

Tytuł oryginalny: Art to Come. Histories of Contemporary Art

Autor: Terry Smith

Oto kolejna ciekawa książka o sztuce współczesnej, która nie została dotąd opublikowana w Polsce. Autor to australijski historyk i teoretyk sztuki, który w swojej książce podejmuje się ambitnego zadania zrozumienia i ukazania rozwoju sztuki współczesnej.

Art to Come przedstawia twórczość artystyczną jako fundamentalny element zglobalizowanego świata. Jako że sztuka współczesna funkcjonuje w dynamicznej przestrzeni rosnących współzależności, nowoczesności i wciąż istniejących nierówności społecznych, jej rola rośnie z każdym kolejnym rokiem; z każdym kolejnym kryzysem wybijającym nas z rytmu codzienności.

Terry Smith proponuje nowe podejście do pisania historii sztuki współczesnej, krytycznie oceniając dotychczasowe metody stosowane przez kuratorów, krytyków, filozofów, artystów i historyków sztuki. Co ważne, nie skupia się jedynie na kulturze Zachodu. Bierze pod uwagę całościowy dorobek artystyczny ludzkości – jak chociażby rozwój chińskiej sztuki od czasów rewolucji kulturalnej czy twórczość rdzennych mieszkańców Australii.

Myślę, że Art to Come to lektura niezbędna. Dla kogo? Przede wszystkim dla artystów. Przydatna okaże się także dla pracowników galerii, ale przede wszystkim dla teoretyków i krytyków sztuki. Terry Smith oferuje bowiem swoim czytelnikom głęboką refleksję nad współczesnością i pomaga zrozumieć złożoność sztuki współczesnej w kontekście globalnym. Osobiście bardzo cenię sobie takie podejście.

Sztuka bez zobowiązań

Tytuł oryginalny: Duty Free Art. Art in the Age of Planetary Civil War

Autorka: Hito Steyerl

I tak oto dotarliśmy do trzeciej książki o sztuce współczesnej, która... nie została wydana w naszym pięknym kraju.

W erze cyfrowej globalizacji, kiedy to granice między rzeczywistością a wirtualnym światem coraz bardziej się zacierają, Hito Steyerl stawia pytania o rolę sztuki i funkcjonowanie instytucji artystycznych. Przekonuje nas, że żyjemy w czasach planetarnej wojny domowej, a świat staje się coraz bardziej niebezpiecznym miejscem. I sztuka ma w tym swój udział. A raczej jest wykorzystywana do osiągania określonych celów.

Zastanawiasz się, jak sztuka może przetrwać i dalej rozwijać się w świecie, w którym tweety stają się nową formą publicznej interakcji? Jak w ogóle może funkcjonować w towarzystwie wszechobecnej technologii oraz różnorodnych technik śledzenia (służących między innymi do mierzenia upodobań, pragnień, zainteresowań)?

Hito Steyerl z pewnością nie rozwieje wszystkich Twoich wątpliwości, ale dostarczy przenikliwej analizy paradoksów globalizacji, które na sztukę mają bezpośredni wpływ. Po lekturze tej książki zaczniesz jeszcze bardziej doceniać niezależną, a przez to mniej popularną twórczość artystyczną, której nie sponsorują wielkie korporacje czy galerie, czyniące ze sztuki swego rodzaju walutę na globalnym rynku finansowym.

Najlepsze książki o historii sztuki

Historia sztuki to swoista opowieść o pięknych przedmiotach, będąca przy okazji świadectwem ludzkiego ducha, kultury oraz zmieniających się idei. Pozwala zrozumieć uwarunkowania społeczne, polityczne i religijne, które kształtowały twórczość artystyczną na przestrzeni wieków. Najlepszym sposobem zapoznania się z historią sztuki są, moim zdaniem, poniżej zaprezentowane książki, dlatego gorąco Cię zachęcam, by do nich zajrzeć.

Na tropach sztuki

Autorka: Joanna Guze

Szukasz czegoś więcej niż podręcznika do historii sztuki? Mam dla Ciebie propozycję. Na tropach sztuki Joanny Guze to porywająca opowieść o dziejach malarstwa, rzeźby i architektury Europy. Napisana niezwykle barwnym językiem, poprowadzi Cię przez zawiłości kultury, a zrobi to w taki sposób, że poczujesz się jak podróżnik odkrywający egzotyczne lądy.

Joanna Guze nie ogranicza się bowiem do przedstawienia suchych faktów. Zamiast tego umieszcza każde omawiane dzieło na tle epoki, w której powstało. Obrazowo pokazuje, jak ewoluowały style artystyczne w różnych częściach Europy. Mogę zaryzykować stwierdzenie, że autorka stworzyła literacki przepis na głębsze zrozumienie kontekstów historycznych i społecznych, które wpłynęły na rozwój sztuki.

Z tej książki dowiedziałem się, dlaczego niektóre dzieła, choć mogą wydawać się mniej atrakcyjne wizualnie, mają ogromną wartość historyczną i artystyczną. Dawniej nie rozumiałem "popularności" czy też "istotności" niektórych obrazów. Uważałem je za nudne, brzydkie, głupie wręcz i bezsensowne. Wszystko przez to, że kompletnie nie rozumiałem jednego: tego, że w sztuce (oprócz walorów estetycznych) liczy się także kontekst. Czasami ma on wręcz pierwszorzędne znaczenie, jak chociażby przy dziełach Pieta Mondriana czy Paula Klee [2].

Na tropach sztuki to książka, która nie tylko uczy, ale także inspiruje do samodzielnego poszukiwania i interpretacji dzieł sztuki. Guze z pasją opowiada o swoich ulubionych dziedzinach (szczególnie o malarstwie), co sprawia, że jej tekst jest pełen żywych i poruszających opisów. Jeśli przeznaczone Ci jest przeczytanie tylko jednej książki o sztuce w życiu, wybierz właśnie tę.

Sztuka cenniejsza niż złoto

Autor: Jan Białostocki

Sztuka cenniejsza niż złoto Jana Białostockiego to wyjątkowe dzieło, które od lat cieszy się ogromnym uznaniem miłośników sztuki w Polsce. Książka stanowi fascynującą podróż przez historię sztuki europejskiej, obejmując okres od wczesnego średniowiecza po połowę XX wieku. Dzięki przystępnemu i barwnemu stylowi narracji autor potrafi zjednać sobie czytelników, oferując im nie tylko wnikliwą analizę dzieł sztuki, ale także piękno literackiego opisu.

Dla osób pragnących zgłębić tematykę sztuki, książka ta jest prawdziwą perełką. Autor w niezwykle konsekwentny sposób tłumaczy historię sztuki, odpowiadając na kluczowe pytania dotyczące jej rozwoju: co, kto, z kim, gdzie, kiedy i dlaczego. Ilość ciekawych informacji jest wręcz przytłaczająca (ale to bardzo dobre "przytłoczenie").

Mimo że Sztuka cenniejsza niż złoto czasami może wydawać się subiektywna i autor pomija niektóre nurty, nie rozpatrywałbym tego jako wady. To cecha charakterystyczna dla luźniejszego podejścia do historii. Moim zdaniem to jedna z najlepszych książek w tej dziedzinie – idealna zarówno dla osób interesujących się sztuką hobbystycznie, jak i dla tych, którzy przygotowują się do egzaminu maturalnego z historii sztuki.

O sztuce

Autor: Ernst Hans Josef Gombrich

Książka O sztuce autorstwa E. H. Gombricha to kolejna perełka w bibliotece każdego miłośnika sztuki. Jest uważana za najpopularniejszą i najbardziej cenioną na świecie pozycję w tej dziedzinie. Przetłumaczona na ponad 30 języków i wydana w nakładzie przekraczającym 7 milionów egzemplarzy, stała się nieocenionym przewodnikiem po historii sztuki dla czytelników na całym globie.

Gombrich zabiera czytelnika w fascynującą podróż od malarstwa jaskiniowego po eksperymentalną sztukę współczesną. Jego przystępny styl i umiejętność przekazywania złożonych zagadnień w prosty sposób sprawiają, że nawet laik może poczuć się jak znawca sztuki. Autor w mistrzowski sposób łączy głęboką wiedzę z pasją do opisywanych dzieł, tworząc narrację wciągającą niczym powieść.

Celem Gombricha było uporządkowanie najważniejszych zagadnień związanych z historią sztuki. Mnogość nazwisk, okresów i stylów często zniechęca początkujących miłośników twórczości artystycznej. Nic dziwnego, że nawet jedno spojrzenie na taką książkę jak O sztuce, od razu wywołuje ciarki na plecach. To jest opasłe tomiszcze. Jednakże Gombricha czyta się bardzo przyjemnie. W ogóle nie odczujesz ciężaru tej publikacji. Zwłaszcza jeśli nie będziesz jej trzymać w rękach podczas lektury.

Moim zdaniem jest to idealne wprowadzenie do historii sztuki dla każdego – od zupełnych nowicjuszy po bardziej zaawansowanych miłośników tej dziedziny. Autor nie tylko edukuje, ale także inspiruje do samodzielnego odkrywania i interpretowania dzieł sztuki. Pokazuje, jak patrzeć na sztukę, aby widzieć i czuć więcej. Fakt ten sprawia, że zapragniesz jeszcze bardziej zgłębić tajniki artystycznego świata. A O sztuce stanie się zapewne jednym z cenniejszych skarbów w Twojej domowej biblioteczce.

Książki o sztuce dla początkujących

Jeśli dopiero zaczynasz swoją przygodę ze sztuką, jej bogactwo i różnorodność mogą wydawać się przytłaczające. Na szczęście istnieje wiele książek, które mogą pomóc osobom początkującym zrozumieć i docenić tę dziedzinę. W tym segmencie artykułu przyjrzymy się kilku pozycjom, które stanowią doskonałe wprowadzenie do świata sztuki.

Sztuka współczesna. Bardzo krótkie wprowadzenie

Tytuł oryginalny: Contemporary Art. A Very Short Introduction

Autor: Julian Stallabrass

W chwili, gdy piszę te słowa, książka Stallabrassa nie jest dostępna w języku polskim. Jeśli więc chcesz ją przeczytać, musisz zadowolić się angielską wersją albo... wrzucić ją do translatora i przeczytać tak przetłumaczoną wersję. To całkiem niezły pomysł, jeśli szukasz szybkiego wprowadzenia do sztuki współczesnej i nie chcesz spędzać długich godzin na lekturze.

Dlaczego warto przeczytać tę książkę? Choćby dlatego, że Julian Stallabrass stawia kontrowersyjne pytania o władzę, wpływy i kierunki rozwoju sztuki w obecnych czasach. W swojej książce obnaża mechanizmy, które kryją się za różnorodnością i pozorną nieprzewidywalnością sztuki współczesnej. Ujawnia przy tym jej ponurą jednolitość i podporządkowanie ekonomicznym oraz politycznym interesom.

Sztuka współczesna jest w tej książce przedstawiona jako przestrzeń, w której artyści są często niewolnikami rynku, a ich twórczość staje się narzędziem neoliberalnych ideologii. Warto też zwrócić uwagę na kulturową dominację Ameryki w świecie sztuki, czy chociażby na świat akademicki niejednokrotnie pozbawiający artystów twórczej wolności.

Ta książka, choć piekielnie króciuchna (och, jakże bym chciał, by była dłuższa), może zmienić Twój sposób postrzegania sztuki współczesnej. Przekonasz się, jak działają pewne ukryte mechanizmy oraz lepiej poznasz powiązania sztuki ze strukturami ekonomicznymi i politycznymi. To bardzo orzeźwiające informacje.

Chronologia sztuki

Podtytuł: Oś czasu kultury zachodniej od czasów prehistorycznych po współczesne.

Autor: Iain Zaczek

Chronologia sztuki pod redakcją Iaina Zaczka to fascynująca podróż przez dzieje sztuki zachodniej, ukazująca najważniejsze dzieła w kontekście politycznym, ekonomicznym, literackim, naukowym i społecznym. Książka, opierająca się na osi czasu, pozwala lepiej zrozumieć czynniki wpływające na powstanie wybitnych dzieł, od pradawnych malowideł w jaskiniach po współczesne instalacje street art.

Publikacja ta nie tylko prezentuje ewolucję sztuki w szerokim przedziale czasowym, ale również dostarcza informacji na temat najważniejszych przemian społecznych, stylistycznych i technicznych każdego okresu. Dzięki chronologicznemu ujęciu tematu czytelnicy mogą śledzić rozwój sztuki bez konwencjonalnego akademickiego szufladkowania, co przywraca sztuce jej miejsce w uniwersalnych dziejach ludzkości.

Chronologia sztuki umożliwia zrozumienie, jak sztuka odzwierciedlała ducha swoich czasów i jakie miała znaczenie w kontekście historycznym. Książka ta bardzo ułatwia poznanie okoliczności, w jakich powstawały poszczególne dzieła – jacy władcy wówczas panowali i co ważnego się wtedy wydarzyło.

Krótka historia sztuki

Podtytuł: Kieszonkowy przewodnik po kierunkach, dziełach, tematach i technikach

Autorka: Susie Hodge

Ta książka jest bardzo atrakcyjnie wydanym wprowadzeniem do świata sztuk pięknych, które oferuje przystępne i zrozumiałe podejście do tematu. Autorka, unikając skomplikowanego artystycznego żargonu, przedstawia najważniejsze dzieła sztuki – od pradawnych rysunków naskalnych w Lascaux po współczesne instalacje.

Książka jest zwięzła i bogato ilustrowana, co ułatwia zrozumienie i zapamiętanie najważniejszych kierunków, tematów oraz technik w malarstwie i rzeźbie. Odpowiada również na pytania, w jaki sposób i dlaczego zachodziły zmiany w sztuce, kto je wprowadzał, jakie miały znaczenie oraz jakie były ich konsekwencje.

To doskonałe kompendium wiedzy dla osób, które chcą usystematyzować swoją wiedzę na temat historii sztuki. Susie Hodge starannie wybrała przedstawiane przez siebie dzieła. Stanowią one świetne punkty odniesienia dla zrozumienia poszczególnych epok i stylów artystycznych.

Piękna, pełna ciekawostek oraz ilustracji Krótka historia sztuki jest nie tylko pomocnym narzędziem edukacyjnym, ale również inspirującą lekturą, która pobudza ciekawość i zachęca do dalszej eksploracji świata sztuki. Idealna jako wstęp do zgłębiania historii malarstwa i rzeźby, ponieważ systematyzuje wiedzę i pokazuje, dlaczego porządkowanie stylów i technik ma sens.

Historia sztuki

Autorzy: Stephen Farthing, Piotr Lewiński, Katarzyna Maleszko, Małgorzata Szubert

Jeszcze jedno proste w odbiorze kompendium przenoszące czytelnika w świat sztuki, oferujące bogato ilustrowany przegląd najważniejszych dzieł, które można podziwiać w najbardziej prestiżowych galeriach i muzeach na całym świecie.

Książka, zawierająca ponad 1 100 kolorowych reprodukcji, nie tylko prezentuje malarstwo, rzeźbę, sztukę konceptualną i performance, ale także pomaga zrozumieć kontekst historyczny i kulturowy powstawania tych arcydzieł.

Zdecydowanie nie jest to pozycja, która może stanowić jedyne źródło wiedzy o historii sztuki, ale jako narzędzie do usystematyzowania informacji nada się wyśmienicie. Oczywiście nie znajdziesz tutaj rozbudowanych rozważań. To raczej taka drukowana Wikipedia – najważniejsze informacje oraz ilustracje (trzeba przyznać, że bardzo dobrej jakości). Idealne rozwiązanie dla początkującego miłośnika sztuki.

Przypisy

[1] Niektóre książki o sztuce proponowane przeze mnie nie zostały dotąd wydane w Polsce. W obecnych czasach to jednak nie powinno być problemem, prawda? Z łatwością możesz zakupić e-booka w oryginale (nie musisz znać języka obcego), po czym przetłumaczyć go w jednym z dostępnych w Sieci translatorów. Ja korzystam ze zwyczajnego tłumacza Google i sprawdza się to naprawdę świetnie. Tylko fragmenty, co do których mam wątpliwości, czytam po angielsku.

[2] Twórczości tych dwóch zacnych dżentelmenów kiedyś kompletnie nie rozumiałem. Zmieniło się to właśnie dzięki przeczytaniu odpowiednich książek o sztuce. Dopiero uzbrojenie się w odpowiednią wiedzę pozwoliło mi zakochać się w tego typu dziełach. Jest to jednak miłość okupiona wykonaniem pewnej pracy intelektualnej, bez której moje uczucia raczej by się nie zmieniły.

Więcej ciekawych informacji znajdziesz na stronie głównej bloga o sztuce.