Sztuka cyfrowa, czyli pierwszy krok w artystyczną przyszłość

Sztuka cyfrowa
Poznaj sztukę cyfrową | Fot. Barbara A. Lane

Sztuka cyfrowa istnieje od niedawna, ale stała się branżą o gigantycznych rozmiarach. Każdego roku pojawiają się nowe rodzaje twórczości cyfrowej, a wraz z nimi – tłumy nowych artystów. I wygląda na to, że nie ma żadnych granic rozwoju w tej dziedzinie. Przynajmniej na razie.

Przyszłość sztuki cyfrowej jest ekscytująca, ponieważ na chwilę obecną nie znamy jej wszystkich możliwości. Technologia cały czas się rozwija, i to w szaleńczym tempie, więc praktycznie każdego roku pojawiają się nowe możliwości (jak chociażby łączenie sztuki i technologii blockchain).

Niestety dla wielu osób samo pojęcie sztuki cyfrowej jest kontrowersyjne. Sądzą, że dzieło wytworzone za pomocą komputera nie posiada znamion twórczości artystycznej.

Niezależnie jednak od tego, co ludzie myślą o sztuce cyfrowej, nie sposób zignorować wszystkiego, co w jej ramach powstaje. Ja jestem pod wielkim wrażeniem osiągnięć współczesnych artystów cyfrowych.

Sztuka cyfrowa

Sztuka cyfrowa (zwana również sztuką komputerową, sztuką multimedialną) jest praktyką artystyczną wykorzystującą nowoczesną technologię jako część procesu twórczego. W szerszym znaczeniu sztuka cyfrowa to wszelka twórczość artystyczna, która korzysta z metod masowej produkcji lub mediów cyfrowych (np. komputery, programy graficzne).

Wpływ technologii cyfrowej pozwolił na nowo odkrywać takie działania jak malowanie, rysowanie, tworzenie muzyki, a nawet rzeźby. Chociaż początkowo twórczości cyfrowej nie uważano za sztukę, obecnie podejście do tej kwestii się zmieniło.

Sztuka cyfrowa to nowe medium, które pozwala tworzyć dzieła sztuki bez bałaganu związanego z farbami lub innymi materiałami używanymi zwykle przez artystów. Choć wymaga wielu podobnych umiejętności co sztuka tradycyjna, to jednak otwiera też drogę do całkowicie nowych form wyrazu.

W skrócie można napisać, że artysta – zamiast malować na płótnie lub papierze – tworzy dzieła bezpośrednio na komputerze.

Zalety sztuki cyfrowej:

  • daje praktycznie nieskończone możliwości – artyści cyfrowi mogą z łatwością tworzyć rzeczy, których tradycyjni artyści nigdy nie byliby w stanie wykonać (albo byłoby to niezwykle skomplikowane lub czasochłonne);
  • skraca czas pracy – osiągnięcie końcowego efektu wymaga mniejszej ilości czasu niż przy tradycyjnych metodach – np. nie trzeba czekać, aż wyschnie farba;
  • nie ma potrzeby używania wszelkiego rodzaju narzędzi, takich jak papier, płótno, woda, farby, pędzle czy rozpuszczalniki, a co za tym idzie – oszczędza się czas, jaki zabiera konserwacja tego typu przedmiotów, i utrzymuje się w swojej pracowni większy porządek (jednym słowem – wygoda);
  • sztuka cyfrowa jest bardziej „wyrozumiała” niż ta tradycyjna, ponieważ artysta, popełniwszy błąd, w każdej chwili może dokonać poprawek, po których nie zostają ślady – ma więc znacznie więcej miejsca na uczenie się (nawet na błędach);
  • prace można powielać w nieskończoność, są więc idealne do wszelkiego rodzaju publikacji, ponieważ zawsze będą wyglądać tak samo.

Wady sztuki cyfrowej:

  • prace można powielać w nieskończoność (tak, to także wada) – z tego powodu sztuka cyfrowa nie ma tak wielkiego poważania wśród odbiorców jak sztuka tradycyjna;
  • sprawia wrażenie oderwanej od bezpośredniego kontaktu z twórcą – można powiedzieć, że brakuje tutaj magii tworzenia;
  • wydaje się mniej autentyczna, ponieważ może zostać opublikowana w dowolnym miejscu, a w dodatku nie ma (zazwyczaj) fizycznego oryginału;
  • łatwość usuwania błędów sprawia, że prace wyglądają, jakby były wyprodukowane w fabryce – niedoskonałość jest tym, co sprawia, że ​​sztuka tradycyjna jest tak cenna;
  • wydruk jest powszechnie uważany za mniej wartościowy niż praca wykonana ręcznie;
  • łatwo można naruszyć prawa autorskie w przypadku dzieł cyfrowych;
  • wielu ludzi jest przekonanych, że sztuka cyfrowa jest łatwiejsza od tradycyjnej i nie wymaga żadnych umiejętności artystycznych (co nie jest prawdą).

Praca zarówno artystów cyfrowych, jak i tradycyjnych jest w gruncie rzeczy bardzo podobna (po prostu używają oni innych narzędzi), w związku z czym sądzę, że ogólna akceptacja wartości cyfrowej sztuki wizualnej będzie postępować w podobny sposób, jak miało to miejsce w przypadku innych współczesnych nurtów artystycznych (wiele z nich początkowo nie było akceptowanych).

Rodzaje sztuki cyfrowej

Istnieje wiele dyscyplin cyfrowej sztuki, więc poniższa lista nie jest wyczerpująca. Potraktuj ją raczej jako zestawienie najbardziej znanych i najpowszechniejszych dziedzin, o których warto tutaj wspomnieć.

Malarstwo rastrowe

Malarstwo cyfrowe (czy też rastrowe, jak się je często nazywa) naśladuje tradycyjne malarstwo, takie jak malarstwo olejne, akrylowe i akwarelowe. Jest to metoda, w której używa się cyfrowych odpowiedników pędzli i farb.

W tym przypadku bardzo ważną rolę pełni tablet graficzny oraz pióro. Narzędzia te pozwalają tworzyć w podobny sposób, jak ma to miejsce w przypadku pędzla lub ołówka (dużo zależy chociażby od nacisku pióra podczas pracy).

Artysta przesuwa rysikiem po tablecie, jak pędzlem po płótnie. Z kolei oprogramowanie artystyczne zainstalowane na komputerze interpretuje ten ruch jako cyfrowe pociągnięcie pędzlem po cyfrowym płótnie utworzonym z pikseli.

Technologia zaszła na tyle daleko, że cyfrowe malowanie i rysowanie wydaje się obecnie bardzo podobne do tradycyjnego. Nie jest dokładnie takie samo, ale z pewnością otwiera drogę do kreatywnego wyrażania siebie.

Najpopularniejsze oprogramowanie stosowane do malowania cyfrowego to Adobe Photoshop, Affinity Photo, Clip Studio Paint, Procreate, Krita i Autodesk Sketchbook (dwa ostatnie są bezpłatne).

Sztuka wektorowa

Grafika wektorowa wykorzystuje kształty (obiekty i linie) opisane matematycznie, czyli tzw. wektory. Zaletą tego rodzaju dzieł jest to, że można je skalować do ogromnych rozmiarów bez utraty szczegółów – w przeciwieństwie do grafiki rastrowej, która zaczyna rozmywać się podczas powiększania.

Mysz i klawiatura doskonale nadają się do uzyskania oszałamiających rezultatów za pomocą wektorów, chociaż nie ulega wątpliwości, że tablet również w tym przypadku może okazać się nieocenionym narzędziem.

Najpopularniejsze oprogramowanie używane przy tworzeniu grafiki wektorowej to Adobe Illustrator, Affinity Design, Inkscape i Gravit Designer.

Fotografia cyfrowa

Termin ten powstał z powodu rozwoju cyfrowych aparatów fotograficznych, komputerów oraz urządzeń mobilnych, które umożliwiły uprawianie sztuki fotograficznej z pominięciem tradycyjnych narzędzi (np. błona fotograficzna).

Wraz z postępem technologicznym pojawiła się możliwość usprawnienia procesów tworzenia zdjęć. Można powiedzieć, że fotografia cyfrowa stała się przełomem. Robienie zdjęć na wysokim poziomie stało się nagle dostępne dla każdego. Obecnie wystarczy mieć dobry telefon komórkowy, by zostać artystą fotografikiem. Istnieje nawet stosunkowo nowa dziedzina, zwana fotografią mobilną.

Fotomanipulacja (photobashing)

Krótko mówiąc, fotomanipulacja to sposób łączenia kilku zdjęć w celu stworzenia nowego, oryginalnego fotorealistycznego obrazu. Technika ta stosowana jest bardzo często w grafikach koncepcyjnych, ponieważ pozwala przedstawić wizualną reprezentację postaci, scenariusza lub pomysłu na lokalizację, zanim rozpocznie się budować rzeczywisty plan filmowy lub środowisko gry komputerowej.

Fotomanipulacja jest popularna wśród artystów surrealistycznych, ponieważ mogą oni łączyć ze sobą elementy pozornie pozbawione związku. Tworzenie kompozycji o silnym oddziaływaniu emocjonalnym jest w tym wypadku dość łatwe (o ile ktoś posiada odpowiednią wiedzę z zakresu obsługi programów graficznych).

Chyba najbardziej znanym programem graficznym używanym do fotomanipulacji jest Photoshop. Osobiście mogę także polecić Affinity Photo oraz darmowy Gimp.

Pixel art

Ten rodzaj grafiki cyfrowej powstał niejako z konieczności, ponieważ pierwsze komputery nie były na tyle wydajne, by poradzić sobie z bardziej zaawansowanymi formami graficznymi (chodzi głównie o gry). Twórcy programów rozrywkowych nie mieli innego wyjścia, jak ograniczyć się do tworzenia niezwykle prostych elementów wizualnych.

Co ciekawe, wraz z upływem czasu dawniejsza konieczność przerodziła się w nostalgię oraz pełnoprawny nurt artystyczny. Obecnie wielu artystów skupia się właśnie na tym, by ich prace nawiązywały stylistyką do starych gier komputerowych.

Pixel art charakteryzuje się dużą ilością kolorowych bloków (zwanych pikselami), niewielką paletą kolorów, a każdy obiekt jest ograniczony do maksymalnego rozmiaru 8×8 pikseli lub 16×16, 32×32 itd. Zmusza to artystę do wykazania się sprytem oraz kreatywnością.

Ten rodzaj sztuki cyfrowej można tworzyć na dowolnym oprogramowaniu do tworzenia grafiki cyfrowej (np. Photoshop, Krita), ale istnieją również programy zaprojektowane specjalnie do tworzenia grafiki pikselowej.

Voxel art

Voxel art wykorzystuje uproszczone podejście do tworzenia grafiki, jakie jest charakterystyczne dla pixel art, ale zamiast używać kwadratowych pikseli przekształca je w kostki, aby tworzyć obrazy w przestrzeni 3D. Cała praca przypomina nieco budowanie obiektów z klocków Lego.

Voxel art można tworzyć w programach takich jak Blender, ale jeszcze lepszym rozwiązaniem są dedykowane programy, jak darmowy MagicaVoxel.

Modelowanie 3D (wirtualna rzeźba)

Modelowanie 3D służy do tworzenia cyfrowej, trójwymiarowej reprezentacji postaci, środowisk i obiektów. Jest najczęściej wykorzystywane w filmach, grach komputerowych, makietach architektonicznych, ale ma jeszcze wiele innych zastosowań.

Podobnie jak w przypadku grafiki wektorowej artysta wyznacza punkty na trójwymiarowym płótnie, między którymi program tworzy linie i płaszczyzny. Można nimi dowolnie manipulować, aby stworzyć siatkę, która będzie wyglądała jak pożądany obiekt.

Popularne programy do modelowania 3D to 3DS Max, Maya, ZBrush, Cinema 4D oraz Blender. Ten ostatni jest darmowy i posiada ogromną rzeszę oddanych użytkowników, dzięki czemu w Internecie nie brakuje materiałów szkoleniowych dotyczących tego programu.

Animacja 2D

Animacja 2D służy do tworzenia iluzji ruchu w sztuce dwuwymiarowej, która ma zastosowanie w prawie wszystkich kreskówkach, grach i na wielu stronach internetowych.

Istnieją dwa główne typy animacji 2D:

  • animacja oparta na klatkach – obiekty są rysowane wiele razy, a każdy rysunek jest nieznacznie zmieniany w porównaniu z poprzednim rysunkiem. Podczas szybkiego odtwarzania po kolei, zmiany w rysunkach sprawiają, że rysowany obiekt się porusza.
  • animacja szkieletowa – obiekt jest podzielony na części i ma przypisane „kości”, które mogą się indywidualnie przemieszczać, podobnie jak w przypadku szkieletu złożonego z prawdziwych kości. Animator decyduje, w jaki sposób każda z kości będzie się poruszać w danym momencie.

Animacja 2D, choć blisko związana z innymi formami sztuki, jest odrębną dyscypliną artystyczną, wymagającą posiadania określonych umiejętności.

Jeśli chodzi o oprogramowanie do animacji 2D, najpopularniejszym jest Adobe Animate CC.

Animacja 3D

Animacja 3D również opiera się na szkieletach i służy do tworzenia iluzji ruchu postaci, stworzeń i pojazdów stworzonych, ale w tym wypadku poszczególne modele są trójwymiarowe. Animacja 3D jest wykorzystywana w większości nowoczesnych gier, ale także w filmach i programach telewizyjnych, aby ożywić najróżniejsze postacie i stworzenia (również takie, które nie istnieją w prawdziwym świecie).

Najpopularniejsze programy służące do tworzenia animacji 3D to Maya, 3DS Max i Blender.

Sztuka generowana komputerowo

Obraz generowany komputerowo to dzieło sztuki, w którym artysta udziela komputerowi instrukcji, jak wygenerować żądany obraz. Należy pamiętać, że termin ten nie oznacza, iż ​​komputer sam tworzy obraz.

Artysta jest nadal w pełni zaangażowany na wiele sposobów: w planowanie koncepcji, tematu, kombinacji kolorów itp. Można taki proces porównać do pracy kompozytora, który tworzy muzykę bez konieczności dotykania instrumentu muzycznego.

Ten sposób tworzenia sztuki odbywa się bez możliwości natychmiastowego ujrzenia rezultatów. Konieczne jest więc wykonanie całej pracy, zanim zobaczy się wynik.

Sztuka zintegrowana

Sztuka zintegrowana jest obecna zarówno w mediach tradycyjnych, jak i cyfrowych. Polega na użyciu dwóch różnych nośników w jednym dziele. Może się to przejawiać np. w połączeniu fotografii i malarstwa.

Sztuka zintegrowana wydaje się być kamieniem węgielnym sztuki cyfrowej, ponieważ zachęca do eksperymentowania i przekraczania granic. Obejmuje nie tylko różnego rodzaju media, ale także inne formy sztuki, w tym muzykę, teatr i pisarstwo. Takie dzieła jak filmy lub gry wideo można uznać za zintegrowane dzieła sztuki.