Strona Główna › Podstawy sztuki › Sztuka współczesna a nowoczesna, jaka jest różnica?

Czym się różni sztuka współczesna od nowoczesnej? | Fot. Wojciech Fangor, NJ 3 (1965) - fragment

Sztuka współczesna a nowoczesna, jaka jest różnica?

Sztuka współczesna a nowoczesna – różnice między nimi występujące są niezbyt łatwe do określenia. Terminy te są też często używane zamiennie. Wielu ludzi w ogóle nie odróżnia sztuki nowoczesnej od współczesnej, myląc oba kierunki bez świadomości popełniania błędu.

Artystom takim jak Vincent van Gogh czy Édouard Manet przypisuje się zrewolucjonizowanie sztuki i nadanie jej nowych form wyrazu. Ich działalność wiąże się z ogromnymi przemianami społecznymi, gospodarczymi i kulturalnymi, jakie rozpoczęły się w drugiej połowie XIX wieku. Te zmiany nie zakończyły się jednak i trwają nadal. Każdy temat o istotnym znaczeniu – taki jak globalizacja, zmiany klimatu, prawa człowieka czy obecne ruchy migracyjne – cały czas wpływa na ewolucję sztuki.

Życie ignoranta

Byłem ignorantem. Może nadal nim jestem. Pod wieloma względami z pewnością tak właśnie jest. Również jeśli chodzi o sztukę, mam ogromne braki. Na szczęście nie tak duże, jak kiedyś. Przyznać jednak muszę, że był czas, gdy w ogóle nie widziałem różnicy pomiędzy sztuką współczesną a nowoczesną.

Człowiek cały czas się uczy. Czyta książki, chodzi na wykłady, bierze udział w wydarzeniach kulturalnych, słucha mądrych ludzi – i cały czas zastanawia się. Jego wiedza poszerza się, a on przestaje być dyletantem.

Kiedy zacząłem interesować się sztuką, swoim zwyczajem sięgnąłem po książki oraz zasoby internetowe. Dużo czytałem i oglądałem. Dzisiaj już wiem (między innymi), że sztuka współczesna i nowoczesna nie jest tym samym i nie można mylić tych pojęć.

Sztuka współczesna a nowoczesna

Sztuka współczesna i nowoczesna (modernizm) są formami artystycznego wyrazu z dwóch różnych epok. Najpierw była sztuka nowoczesna, natomiast później pojawił się okres określany mianem sztuki współczesnej. Należy zaznaczyć, że ta ostatnia wciąż się rozwija.

Sztuka współczesna

W skrócie można napisać, że sztuka współczesna dotyczy twórczości artystycznej powstającej w czasach obecnych. Jej zakres, nurty i style są niezwykle różnorodne i obejmują tak wiele pojęć, że mógłbym je opisywać przez długie godziny. I pewnie nadal nie wyczerpałbym tematu. O sztuce współczesnej piszę szerzej w artykule pt. Sztuka współczesna – definicja, cechy, nurty, artyści.

Sztuka nowoczesna

Sztuka nowoczesna (modernizm) to umowny okres w dziejach sztuki, w którym tradycje przeszłości zostały odrzucone na rzecz artystycznych eksperymentów, stosowania nowych technik oraz materiałów. Moderniści wierzyli też w głęboki związek techniki i kultury.

Dowiedz się więcej: Sztuka nowoczesna (modernizm) – definicja, cechy, nurty, artyści.

Różnice pomiędzy sztuką współczesną a nowoczesną

Okres: sztuka nowoczesna odnosi się do okresu, który rozpoczął się w latach 60. XIX wieku i trwał do lat 70. XX wieku (choć jest to kwestia dość umowna i różni historycy mogą podawać odmienne daty). Następująca potem sztuka współczesna wciąż się rozwija.

Cele: sztuka współczesna nie ma konkretnego celu (a może ma ich bardzo dużo – wręcz nieograniczoną ilość); celem sztuki nowoczesnej było położenie większego nacisku na eksperymenty z nową perspektywą widzenia świata, co wiązało się z buntem przeciwko artystycznej tradycji.

Sztuka współczesna jest bardziej kreatywna i ekspresyjna, pozbawiona określonego tematu (może skupiać się dosłownie na wszystkim). Z kolei sztuka nowoczesna miała zwykle określony temat i była reakcją na konkretne zjawiska.

Sztuka współczesna jest terminem określającym twórczość osób aktualnie żyjących (bądź zmarłych stosunkowo niedawno). Jest to specyficzny sposób klasyfikacji o bardzo szerokim zakresie. Można powiedzieć, że każde dzieło było kiedyś sztuką współczesną. Gdybyśmy żyli w średniowieczu, ówczesne obrazy nazwalibyśmy "współczesnymi". Tymczasem modernizm jest dość jasno zdefiniowaną epoką w sztuce. Wszystko kiedyś było "współczesne", ale nie wszystko było modernizmem.

Mimo że sztuka współczesna i nowoczesna mogą wydawać się niezwykle do siebie podobne, to jednak pod względem formy i praktyki są raczej kontrastowe. Można powiedzieć, że sztuka nowoczesna położyła podwaliny pod sztukę współczesną, ponieważ obie powstały bezpośrednio w wyniku postępu technologicznego i są zainteresowane wskazywaniem na kulturę popularną lub problemy społeczne w danym okresie.

Sztuka współczesna jest dynamiczna – ciągle się zmienia, natomiast sztuka nowoczesna jest statyczna – zrywa z przedindustrialnymi tradycjami, lecz jest tylko reakcją na rozwój społeczeństwa uprzemysłowionego. Można powiedzieć, że "dochodzi" do pewnego punktu, poza który nie jest w stanie wykroczyć. Musi ustąpić miejsca nurtom współczesnym (nazywanym również postmodernistycznymi), które nie są związane z rewolucją myślenia człowieka doświadczającego gwałtownych przemian przemysłowych.

Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na fakt, że w dalszym ciągu mamy do czynienia z przemianami cywilizacyjnymi. Obecnie chodzi jednak bardziej o zmiany natury informatycznej (cyfrowej) niż mechanicznej. Sztuka nowoczesna była bezpośrednio związana z pojawieniem się maszyn i zaawansowanych narzędzi. Świat zmienił się wówczas nie do poznania.

Współcześni ludzie (oraz artyści) są już oswojeni z technologią. Znają ją od urodzenia, przez co nie są zszokowani możliwościami robotów, osiągami i zasięgiem pojazdów czy nawet możliwościami docierania do innych ciał niebieskich. Granicy współczesnego zrozumienia powinniśmy raczej doszukiwać się w sztucznej inteligencji, globalnej cyfryzacji, rzeczywistości wirtualnej, technologii blockchain, big data czy Internecie rzeczy (ang. Internet of Things – IoT).

W efekcie sztuka współczesna od nowoczesnej różni się diametralnie. Eksploruje obszary, które w XIX i początkach XX wieku wykraczały poza wyobraźnię większości żyjących ludzi. Jest również o wiele bardziej masowa – nastawiona na docieranie do szerszego grona odbiorców.

Sztuka współczesna nie istnieje tylko dla samego faktu istnienia, ale jest mocno powiązana z gospodarką rynkową. Współczesne dzieła są w dużej mierze tworzone z uwzględnieniem potencjału handlowego oraz korzyści majątkowych płynących z ich licencjonowania.

Bibliografia

1. Hal Foster, Rosalind Krauss, Yve-Alain Bois, Benjamin H.D Buchloh, David Joselit: Art since 1900. Modernism, antimodernism, postmodernism, Thames & Hudson, 2021 r.
2. The Collector: Modern Art vs. Contemporary Art: What’s the Difference?

Więcej ciekawych informacji znajdziesz na stronie głównej bloga o sztuce.