Strona Główna › Kultura popularna › [TOP 10] Najlepsze filmy o sztuce i artystach, które naprawdę warto obejrzeć

Najlepsze filmy o sztuce i artystach | Fot. Moose Photos

[TOP 10] Najlepsze filmy o sztuce i artystach, które naprawdę warto obejrzeć

Spis treści

Od jakiegoś czasu zastanawiałem się nad sporządzeniem tej listy: najlepsze filmy o sztuce i artystach. Niestety zadanie to okazało się niesamowicie skomplikowanym wyzwaniem. Jako że zależało mi na wybraniu tylko dziesięciu pozycji (TOP 10), musiałem sporo się napocić, by przeprowadzić dogłębną selekcję.

Rzecz jasna, mógłbym zrobić dłuższą listę. Tyle że wówczas byłaby bardziej rozwodniona; mniej skupiona na tym, co najważniejsze. Takie przynajmniej odnoszę wrażenie.

Najlepsze filmy o sztuce

Czym się kierowałem podczas wyboru najlepszych filmów o sztuce? Najważniejsza nie była dla mnie wartka akcja, ani nawet efekty specjalne czy sprawnie napisany scenariusz (choć owe czynniki również mają znaczenie). Uznałem, że podstawowym kryterium powinna być wartość edukacyjna:

• Czy film czegoś uczy o sztuce lub samych artystach?
• Czy przekaz twórców jest jasny i zdecydowany?
• Czy udaje się zgłębić (przynajmniej częściowo) tajemnice ludzkiej natury?

Takie pytania zadawałem sobie podczas przygotowywania niniejszego zestawienia.

10. Picasso – twórca i niszczyciel

Młoda Françoise Gilot poznaje Pablo Picasso w okupowanym przez nazistów Paryżu. Zawiązuje się burzliwy romans. Artysta jest ukazany jako kobieciarz, który często nie dba o uczucia innych ludzi.

Co ciekawe, producenci nie uzyskali pozwolenia na pokazywanie dzieł Picassa w filmie. Dlatego też historia skupia się raczej na życiu osobistym malarza niż na jego dziełach, natomiast tam, gdzie obrazy się pojawiają, nie są to jego bardziej znane dzieła. Kiedy Picasso pokazuje obraz Guernica, kamera stoi wysoko nad obrazem, a dzieło jest tylko nieznacznie widoczne.

Jeśli ktoś jest miłośnikiem Pablo Picasso, z pewnością nie będzie potrzebował rekomendacji. W przeciwnym wypadku film może się mniej podobać, choć nie ulega wątpliwości, że wspaniała gra aktorska (szczególnie niezrównanego Hopkinsa) dostarcza nie lada wrażeń.

• Obsada: Anthony Hopkins, Natascha McElhone, Julianne Moore, Joss Ackland, Dennis Boutsikaris i in.
• Reżyseria: James Ivory
• Rok produkcji: 1996 r.

---

9. Modigliani, pasja tworzenia

Akcja filmu rozgrywa się w Paryżu w 1919 roku i przedstawia życie włoskiego artysty Amedeo Modiglianiego, skupiające się na jego związku oraz rywalizacji z Pablo Picasso – w czasach gdy oboje mieszkali w Paryżu. Modigliani zakochuje się w Jeanne, która zachodzi z nim w ciążę. Niestety ojciec kobiety wysyła urodzone dziecko do odległego klasztoru, gdzie mają je wychować zakonnice. Modigliani jest zrozpaczony, ale bez pieniędzy niewiele może zdziałać. Ratunkiem mogłaby być nagroda pieniężna w corocznym konkursie artystycznym odbywającym się w Paryżu.

Ani Modigliani, ani jego rywal Picasso nie brali wcześniej udziału w konkursie, uważając, że jest to poniżej godności prawdziwego artysty. Nie ma się co dziwić, że cały Paryż jest podekscytowany sytuacją i wielu ludzi zastanawia się, kto wygra.

Chociaż nie wszystko w filmie odzwierciedla prawdziwe relacje Modiglianiego i Picasso (rywalizacja pomiędzy nimi nie była aż tak zaciekła), oglądanie dwóch artystów jest bardzo pouczające. To nie jest tylko dobra rozrywka. Tutaj chodzi o coś znacznie ważniejszego – o artystę, jego dzieła oraz ukazanie, w jaki sposób działał ówczesny świat sztuki.

• Obsada: Andy Garcia, Elsa Zylberstein, Omid Djalili, Hippolyte Girardot, Eva Herzigova i in.
• Reżyseria: Mick Davis
• Rok produkcji: 2004 r.

---

8. Mój Nikifor

Na mojej liście znalazło się i miejsce dla rodzimej produkcji. Mój Nikifor to film przedstawiający historię przyjaźni Nikifora Krynickiego (zaliczanego do najwybitniejszych malarzy prymitywistów) z młodszym o dwadzieścia osiem lat Marianem Włosińskim, absolwentem ASP i dekoratorem w krynickim uzdrowisku, który dla Nikifora zrezygnował z własnej kariery i poświęcił spokój rodziny.

Film zdobył Grand Prix podczas 40. edycji Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Karlowych Warach. Krzysztof Krauze otrzymał także nagrodę dla najlepszego reżysera, a 85-letnia Krystyna Feldman dostała nagrodę dla najlepszej aktorki za rolę Nikifora.

Nie ukrywam, że bohater filmu nie należy do artystów, których twórczość mnie interesuje. To zdecydowanie nie są moje klimaty. Jednakże historia życia Nikifora jest naprawdę poruszająca. Myślę, że warto się z nią zapoznać bliżej, a film jest ku temu wyśmienitą okazją.

• Obsada: Krystyna Feldman, Roman Gancarczyk, Lucyna Malec, Jerzy Gudejko, Artur Steranko i in.
• Reżyseria: Krzysztof Krauze
• Rok produkcji: 2004 r.

---

7. Wielkie oczy

W San Francisco w latach 50. XX wieku żyła malarka próbująca ułożyć sobie życie po rozstaniu z mężem. W parku poznaje pewnego sympatycznego mężczyznę i kolegę po pędzlu – Waltera Keane'a. Oboje szybko stają się parą. Niestety cieniem na związku kładą się problemy w sprzedaży prac obojga zakochanych. Malarstwo Waltera nikogo nie interesuje, natomiast prace Margaret nie mają szans na rynku, ponieważ zostały wykonane przez kobietę. Tak, kiedyś tak naprawdę było.

Oczywiście z każdej sytuacji można znaleźć jakieś wyjście. Czasem lepsze, czasem gorsze – ale zawsze można coś zrobić. W przypadku państwa Keane recepta jest prosta. Mężczyzna zaczyna sprzedawać obrazy żony jako swoje. I tak zaczyna się biznes, sława i... cierpienie.

Muszę przyznać, że Wielkie oczy zrobiły na mnie ogromne wrażenie. Nie z powodu obrazów głównej bohaterki (akurat one mnie za bardzo nie poruszyły), ale z powodu ukazania "artysty" obsesyjnie pragnącego powszechnego uznania. Walter – zachłanny w każdym tego słowa znaczeniu – to przykład tego, jakim człowiek nigdy nie powinien się stać. Oto cecha, której za wszelką cenę należy unikać. Dobrze więc, że mamy takie filmy, które ostrzegają nas przed błędami, jakie moglibyśmy popełnić. Przecież lepiej uczyć się na cudzych pomyłkach niż na własnych.

• Obsada: Amy Adams, Christoph Waltz, Krysten Ritter, Danny Huston i in.
• Reżyseria: Tim Burton
• Rok produkcji: 2014 r.

---

6. Koneser

Virgil Oldman jest cenionym, choć nieco ekscentrycznym znawcą sztuki. Zajmuje się handlem dziełami sztuki i zabytkowymi przedmiotami. Pewnego dnia zostaje zatrudniony przez samotną, młodą kobietę, Claire Ibbetson, w celu sprzedaży na aukcji dużej kolekcji dzieł sztuki i antyków pozostawionych jej przez rodziców. Z jakiegoś powodu Claire nie chce jednak spotkać się z Virgilem osobiście.

Zagadkowe? Jak najbardziej. A dalej robi się jeszcze bardziej interesująco.

Choć Koneser nie jest filmem poświęconym artyście (jak pozostałe na tej liście), nie mógłbym go pominąć z prostego względu. Po pierwsze – jest genialny. Po drugie – ukazuje świat sztuki od nieco innej strony, niż zwykliśmy nań patrzeć. To bardzo orzeźwiające.

• Obsada: Geoffrey Rush, Sylvia Hoeks, Jim Sturgess, Donald Sutherland i in.
• Reżyseria: Giuseppe Tornatore
• Rok produkcji: 2013 r.

---

5. Pollock

Jackson Pollock mieszka z bratem w małym mieszkaniu w Nowym Jorku, dużo pije i od czasu do czasu maluje. Pewnego dnia poznaje Lee Krasner – artystkę, która ma wystawić swój obraz na tej samej wystawie co Pollock. Tak rozpoczyna się ich związek.

Lee bardzo dużo poświęca dla ukochanego. W gruncie rzeczy staje się jego dozorcą i strażnikiem – pilnującym, by powstrzymał się od picia i skupił na malowaniu obrazów. Nie da się ukryć, że związek ten do łatwych nie należy.

Jackson Pollock jest uważany za jednego z najważniejszych artystów amerykańskich i nie ma się co dziwić, że powstał film o jego życiu. Według mnie, jest bardzo potrzebny. Przybliża bowiem sylwetkę niezwykle kontrowersyjnego artysty, który po dziś dzień jest przez wielu ludzi niezrozumiany (sam też nie jestem miłośnikiem tego malarza, o czym napiszę przy innej okazji). Dobrze zrealizowany film był niezbędny, by każdy bez większego wysiłku mógł dowiedzieć się, co napędzało (i ostatecznie zniszczyło) Pollocka.

• Obsada: Ed Harris, Marcia Gay Harden, Tom Bower, Jennifer Connelly, Bud Cort, John Heard i in.
• Reżyseria: Ed Harris
• Rok produkcji: 2000 r.

---

4. Frida

Akcja filmuzaczyna się tuż przed traumatycznym wypadkiem, który Frida Kahlo przeżyła w wieku 18 lat, kiedy to drewniany autobus zderzył się z tramwajem. Dziewczynę przebija metalowy słup, a obrażenia, których doznaje, będą ją dręczyły do końca życia. Aby pomóc Fridzie w rekonwalescencji, jej ojciec przynosi przybory do malowania. W ten sposób dziewczyna zyskuje możliwość wyrażania swoich emocji, przeżyć i cierpienia.

Film szczegółowo opisuje również dysfunkcyjne relacje artystki z Diego Rivera, który już na wstępie zaznacza, że nigdy nie będzie jej wierny. Przez całe małżeństwo Rivera romansuje z wieloma kobietami, podczas gdy biseksualna Kahlo dzieli łóżko z przedstawicielami obu płci.

Sztuka, polityka i miłość to główne tematy filmu Frida. Mamy tutaj do czynienia z historią niezwykłą – ukazującą artystkę, która z wytrwałością stawia czoła wyniszczającej chorobie. Julie Taymor próbuje przełożyć na ekran wyjątkową wrażliwość wizualną Kahlo poprzez odtwarzanie scen z jej obrazów.

W niektórych momentach filmu malowane tła, animacja poklatkowa i efekty cyfrowe łączą się w taki sposób, że trudno rozróżnić poszczególne elementy. Sceny te wspaniale przybliżają subiektywne doświadczenie bohaterki filmu, co daje widzom okazję do głębokiego zapoznania się z jej wewnętrznym światem.

• Obsada: Salma Hayek, Alfred Molina, Valeria Golino, Ashley Judd, Mía Maestro i in.
• Reżyseria: Julie Taymor
• Rok produkcji: 2002 r.

---

3. Twój Vincent

Twój Vincent to brytyjsko-polski pełnometrażowy film animowany. Każda z 65 000 klatek filmu to obraz olejny wykonany na płótnie, przy użyciu tej samej techniki, jaką stosował van Gogh. Obrazy zostały stworzone przez zespół składający się z ponad 100 malarzy.

Fabuła filmu przedstawia burzliwe losy Vincenta van Gogha oraz jego tragiczną śmierć. Jest osnuta na kanwie jego obrazów, a narrację poprowadzili znajomi malarza – postaci występujące na jego portretach.

Bez dwóch zdań jest to produkcja wyjątkowa. Powinien ją obejrzeć każdy miłośnik twórczości van Gogha. Można powiedzieć, że artysta w pewien sposób zasłużył sobie na wyjątkowe dzieło filmowe – nie tyle nakręcone, co namalowane. Czyż nie jest to idealnie oddany hołd?

• Obsada: Robert Gulaczyk, Douglas Booth, Jerome Flynn, Saoirse Ronan, Chris O’Dowd i in.
• Reżyseria: Dorota Kobiela, Hugh Welchman
• Rok produkcji: 2017 r.

---

2. Udręka i ekstaza

Papież Juliusz II pragnie zostawić po sobie coś, dzięki czemu zostanie zapamiętany. W tym celu nakłania Michała Anioła do malowania fresków w Kaplicy Sykstyńskiej. W Udręce i ekstazie chodzi jednak o coś więcej – o związek między sztuką a artystą, wiarą, wolą i dążeniem do doskonałości. Przede wszystkim chodzi o skomplikowane relacje łączące dwóch zdeterminowanych mężczyzn – Michała Anioła i papieża Juliusza.

To fascynujący, barwny i bardzo dobrze wykonany film, który wygląda jak epos i chyba jest nim w rzeczywistości. Bo jak inaczej określić opowieść o człowieku, który chciał jedynie tworzyć piękno? Michał Anioł nie był zainteresowany niczym innym – ani kobietami, ani wojną czy władzą – tylko ideą pełnego wykorzystania własnych możliwości. Jest to wizja bardzo bliska mojemu sercu, toteż nie ma się co dziwić, że oceniam Udrękę i ekstazę tak wysoko.

• Obsada: Charlton Heston, Rex Harrison, Diane Cilento, Harry Andrews, Alberto Lupoi in.
• Reżyseria: Carol Reed
• Rok produkcji: 1965 r.

---

1. Pasja życia

Film o jednym z najbardziej znanych artystów cierpiących. Obsesja Vincenta van Gogha na punkcie malarstwa w połączeniu z chorobą psychiczną napędzała go przez całe życie. Choć artysta ponosił jedną porażkę za drugą, zyskał szacunek innych malarzy (zwłaszcza Paula Gauguina). Mimo to Vincentowi udało się sprzedać tylko jeden obraz. Jedynym stałym dobrem w jego życiu był brat Theo, niezachwiany w swoim moralnym i finansowym wsparciu.

Pasja życia to kwintesencja hollywoodzkiego filmu biograficznego. Kirk Douglas gra Vincenta van Gogha, który opuszcza swoją ojczyznę, by zamieszkać w Paryżu razem z bratem. Theo przedstawia Vincenta francuskim impresjonistom, w tym Pissarro, Seurat i Gauguinowi, który ostatecznie dołącza do van Gogha w Auvers. Nie chcąc narażać na szwank swojej artystycznej wizji, Vincent z czasem zaczyna odstawać od swoich przyjaciół, coraz bardziej pogrążając się w szaleństwie.

Ten film ma wszystko, czego można oczekiwać od klasycznego hollywoodzkiego filmu biograficznego. Jest efektowny, wspaniale napisany i rewelacyjnie zagrany. Cóż mam więcej powiedzieć... to po prostu trzeba zobaczyć.

• Obsada: Kirk Douglas, Anthony Quinn, James Donald i in.
• Reżyseria: Vincente Minnelli
• Rok produkcji: 1956 r.

---

Filmy o sztuce i artystach

Oczywiście filmów traktujących o sztuce, artystach czy w jakikolwiek sposób nawiązujących do świata sztuki jest o wiele więcej. Powyżej znajdują się tylko najlepsze z nich (moim zdaniem). Zachęcam jednak do poszukiwania kolejnych produkcji wartych obejrzenia. Nigdy nie wolno rezygnować z poznawania kolejnych dzieł, które mogą wnieść w ludzkie życie coś wartościowego.

Więcej ciekawych informacji znajdziesz na stronie głównej bloga o sztuce.